22 kwi 2024

W piątek, 19 kwietnia obchodziliśmy 81. rocznicę wybuchu powstania w getcie warszawskim – pierwszego z dwóch powstań zbrojnych na terenie Warszawy w okresie okupacji niemieckiej. Choć zryw Żydów warszawskich skazany był na niepowodzenie, podjęcie walki zbrojnej z Niemcami miało charakter odwetowy, aby zadać wrogowi jak najwięcej strat. Nie chcąc ginąć biernie, powstańcy wybrali śmierć z bronią w ręku.

W ramach obchodów rocznicy powstania, za pośrednictwem naszych mediów społecznościowych, zaprezentowaliśmy trzy czarno-białe fotografie. Zdjęcia udało się rozpoznać w trakcie kwerendy w zespole archiwalnym 72/482 Urzędu Szefa Okręgu Warszawskiego, przeprowadzonej przez Macieja Aleksiejuka z Sekcji Kwerend APW. Odbitki fotograficzne (brak negatywów) zostały naklejone na karty katalogowe zawierające lakoniczne dane w języku niemieckim dotyczące m.in. lokalizacji, tematu, a także zawierające informacje: datę dzienną wykonania zdjęcia, model aparatu, numer negatywu, nazwisko autora oraz skrót instytucji posiadającej negatyw.

O konsultację merytoryczną poprosiliśmy dr Agnieszkę Kajczyk – kierowniczkę Działu Dokumentacji Dziedzictwa Żydowskiego Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbluma. W trakcie rozmowy udało się ustalić, że zaprezentowane fotografie, to seria zdjęć z getta warszawskiego wykonana wiosną 1942 roku przez fotografa o nazwisku Reimitz z niezidentyfikowanej niemieckiej jednostki propagandowej. Według dr Kajczyk w okresie, z którego pochodzą fotografie, do getta warszawskiego przybyła także niemiecka ekipa filmowa. Ostatecznie z zapisu filmowego realizowanego w kwietniu i maju 1942 r. na czarno-białej taśmie 35 mm, a także kolorowej o formacie 16 mm, nigdy nie powstał ukończony film. Zarówno fotografie z zespołu archiwalnego 72/482, jak i wspomniane zapisy filmowe powstały zaledwie na trzy miesiące przed Wielką Akcją Likwidacyjną getta warszawskiego, w czasie której 300 tysięcy warszawskich Żydów zostało zamordowanych w obozie zagłady w Treblince.

Prezentowane fotografie wykonano prawdopodobnie tego samego dnia, w tym samym miejscu przed bramą Cmentarza Żydowskiego przy ul. Okopowej. Warto zaznaczyć, że autor wykonywał zdjęcia, znajdując się poza terenem getta.

Fotografie oznaczone numerami 494 i 495 przedstawiają scenę mającą miejsce przed bramą do getta przy ul. Okopowej u wylotu ulicy Gęsiej. Na obu ujęciach widzimy Żydówkę „złapaną” przez funkcjonariuszy Żydowskiej Służby Porządkowej na szmuglowaniu ziemniaków ze strony aryjskiej do getta. W tym czasie szmuglerzy nieustannie przemieszczali się pomiędzy dwoma światami, przechodząc przez wachę getta na ul. Okopowej róg Gęsiej vis-à-vis bramy Cmentarza Żydowskiego.

Fotografia nr 499 została wykonana naprzeciwko bramy do getta na ul. Gęsiej. Po drugiej stronie ul. Okopowej, znajduje się wejście na Cmentarz Żydowski, który od grudnia 1941 r. wyłączony był z obszaru getta. Aby się do niego dostać, żałobnicy udający się na pogrzeb musieli okazać specjalną przepustkę.

Fotografia nr 501 przedstawia grupę przechodniów – mieszkańców getta, przechodzących wzdłuż ulicy. Ujęcie zostało wykonane na ul. Waliców 23 przy skrzyżowaniu z ul. Krochmalną.

Zapraszamy do obejrzenia skanów rozpoznanych fotografii i relacji ze spotkania z dr Agnieszką Kajczyk.

Fotografia wykonana przed bramą do getta przy ul. Okopowej u wylotu ulicy Gęsiej

Zdjęcie 1 z 10

Galeria