PLANSZA 1

Działamy dla Was już 70 lat! – wystawa z okazji jubileuszu otwockiego oddziału Archiwum Państwowego w Warszawie

Opracowanie: Aleksandra Janiszewska, Krzysztof Kałuszko, Marek Teler, Projekt graficzny: Marcin Frontczak

Na zdjęciu: Budynek Archiwum Państwowego w Warszawie – Oddziału w Otwocku na współczesnej fotografii, z dokumentacji wewnętrznej APW.

PLANSZA 2

Początki Otwocka

Położenie Otwocka wśród lasów sosnowych sprawiło, że pod koniec XIX wieku zaczęły powstawać na tym terenie liczne uzdrowiska i sanatoria „chorób płucnych”, do których przybywali na leczenie ludzie z całej Polski. W 1893 r. powstało w Otwocku sanatorium Józefa Mariana Geislera, a w kolejnych latach następne tego typu placówki. 9 listopada 1916 r. Otwock otrzymał prawa miejskie, a osiem lat później oficjalnie uzyskał status uzdrowiska. 

„Kiedy w roku 1915 przybyłem do Otwocka i zamieszkałem tu na stałe, doznałem wrażenia, żem się dostał do jakiejś błogosławionej krainy. Dziś rozedma płuc jako tez i zanik pęcherzyków płucnych gdzieś się rozwiały. Gniecie mnie 88-my rok, dokuczają reumatyzmy, ale oddech mam swobodny” – wspominał dr Antoni Michałowski, weteran powstania styczniowego, w książce „Otwock-Uzdrowisko. Informator” z 1925 r.

Na zdjęciach: Stacja kolei w Otwocku, ok. 1916 r., ze zbiorów Muzeum Ziemi Otwockiej; Zgoda na utworzenie w Otwocku oddziału Warszawskiego Towarzystwa Higienicznego z 24 lutego 1907 r., ze zbiorów APW; Otwarcie Zakładu dla Nerwowo i Psychicznie Chorych Żydów „Zofiówka” w 1908 r., ze zbiorów APW; Projekt drewnianego parterowego domu na należącej do Jakuba Kosickiego posesji nr 40 przy ul. Mlądzkiej róg Szpitalnej, ze zbiorów APW; Lista radnych wybranych do Rady Obywatelskiej w Otwocku w lipcu 1916 r., ze zbiorów APW.

PLANSZA 3

Lata rozkwitu uzdrowiska

Popularność otwockiego uzdrowiska wpłynęła na jego architektoniczne oblicze. W latach 30. obok świdermajerów i zawsze lubianego historyzmu zaczął pojawiać się awangardowy modernizm.

Na zdjęciach ze zbiorów APW: Sanatorium pod Otwockiem w dwudziestoleciu międzywojennym; Zestawienie ludności mieszkającej i czasowo przebywającej w gminie Otwock w 1938 r.; Projekt budynku murowanego w Otwocku (Śródborowie) przy ul. Słonecznej z 1934 r.; Projekt gmachu kasyna, wybudowanego w latach 1927–1933 przez Władysława Leszka Horodeckiego, oraz fotografia budynku; Projekt hotelu Tor w Otwocku przy ul. Sienkiewicza na działce należącej do Marii i Ludwika Galickich, 1936 r.; Sanatorium m.st. Warszawy dla chorych płucnych w Otwocku przy ul. Reymonta w budowie. Uroczysta msza święta przed wznoszonym gmachem, lata 20.; Trzech młodych mężczyzn na balu dobroczynnym w kasynie w 1939 r.

PLANSZA 4

Górna 7. Adres z historią

Rozkwit życia towarzyskiego w Otwocku sprawił, ze miastem zainteresował się browar Haberbusch i Schiele, którego właściciele otworzyli w 1939 r. swoja rozlewnię piwa przy ul. Górnej 7. Wcześniej pod tym adresem znajdował się dom należący do Gotliba Rataja.

Na zdjęciach: Domowa książka meldunkowa domu przy ul. Górnej 7 należącego do Gotliba Rataja, ze zbiorów APW; Ogłoszenie w „Kurierze Warszawskim” (nr 307/1931) o sprzedaży placu z dwoma budynkami przy ul. Górnej 7; Reklama spółki Haberbusch i Schiele S.A. z 1929 r., ze zbiorów Biblioteki Narodowej; Plany rozlewni piwa z wydzieloną częścią mieszkalną oraz garażu i stajni należących do spółki Haberbusch i Schiele S.A., 1939 r., ze zbiorów APW.

PLANSZA 5

Wojenne losy adresu Górna 7

W czasie okupacji budynek przy ul. Górnej 7 znalazł się w granicach otwockiego getta i został przejęty przez Komisaryczny Zarząd Zabezpieczenia Nieruchomości w Otwocku. Spółka Haberbusch i Schiele nie była zadowolona z takiego obrotu spraw i dążyła do utrzymania budynku w swoim posiadaniu.

Na zdjęciach: Plan miasta i uzdrowiska Otwocka z lat 30. z naniesionymi granicami getta oraz zaznaczonym adresem Górna 7, ze zbiorów Muzeum Ziemi Otwockiej; Pismo spółki Haberbusch i Schiele z 1940 r. w sprawie wyłączenia budynku przy ul. Górnej 7 z granic getta otwockiego; ze zbiorów APW; Pismo spółki Haberbusch i Schiele z 1941 r. przeciwstawiające się utworzeniu szpitala żydowskiego w budynku rozlewni piwa przy ul. Górnej 7, ze zbiorów APW.

PLANSZA 6

Z dziejów Archiwum

Otwocki oddział Archiwum Państwowego w Warszawie rozpoczął swoja działalność 10 listopada 1954 r. jako Powiatowe Archiwum Państwowe wchodzące w skład Wojewódzkiego Archiwum Państwowego w Warszawie. Początkowo Archiwum mieściło się w jednym pokoju w budynku Miejskiej Rady Narodowej i nie dysponowało nawet własnym magazynem. Dopiero w 1956 r. przeniosło się do budynku przy ul. Górnej 7 – początkowo przejęło wyłącznie budynek stajni, a w latach 70. pozyskało także siedzibę byłej rozlewni piwa. W 1976 r. w związku z likwidacja powiatów Archiwum zmieniło nazwę na Archiwum Państwowe m.st. Warszawy Oddział w Otwocku, a w 2013 r. po kolejnych zmianach organizacyjnych otrzymało nazwę Archiwum Państwowe w Warszawie – Oddział w Otwocku.

Na zdjęciach: Projekt przebudowy elewacji wschodniej z 1997 r., z dokumentacji projektowej APW; Plan pracy Powiatowego Archiwum Państwowego w Otwocku na rok 1962, ze zbiorów APW; Rysunek elewacji wschodniej frontowej, stan wyjściowy w planach przebudowy z 1997 r., z dokumentacji projektowej APW; Projekt zagospodarowania działki Archiwum Powiatowego w Otwocku z 1972 r., z dokumentacji projektowej APW; Podanie Archiwum Państwowego m.st. Warszawy z 1975 r. w sprawie przekazania w trwałe użytkowanie działki przy ul. Górnej 7a; ze zbiorów APW.

PLANSZA 7

Archiwum dziś

W zasięgu działania Oddziału w Otwocku znajdują się miasta: Józefów, Kobyłka, Marki, Otwock, Sulejówek, Zielonka, Halinów, Ząbki, Karczew, Radzymin i Wołomin oraz gminy Celestynów i Wiązowna. Zasób obejmuje m.in. akta administracji ogólnej i specjalnej (państwowej i samorządowej), akta sadowe i instytucji wymiaru sprawiedliwości, akta stanu cywilnego, akta instytucji i organizacji społecznych i zawodowych, akta przedsiębiorstw oraz dokumentacje techniczna. Klienci najczęściej korzystają z zespołu Akta miasta Otwocka 1916–1950, chociaż Archiwum posiada również takie zasoby jak: akta Fabryki K. Rudzki i Spółka budującej mosty w latach 1880–1914, akta hipoteczne z XIX i XX wieku, XIX-wieczne akta kancelarii notarialnych oraz zbiory rodzinne.

Na zdjęciach: Budynek Archiwum Państwowego w Warszawie – Oddziału w Otwocku na współczesnej fotografii, z dokumentacji wewnętrznej APW; Czytelnia Oddziału w Otwocku, fot. Krzysztof Kałuszko; Irena Mackiewicz w magazynie, fot. Krzysztof Kałuszko; Pracownik nadzoru Małgorzata Radecka i p.o. kierownika Oddziału w Otwocku Wioletta Konwicka, fot. Krzysztof Kałuszko; Mapa ukazująca zasięg działania Archiwum Państwowego w Warszawie z podziałem na poszczególne oddziały.

PLANSZA 8

Dbamy o przyszłość

Oddział w Otwocku cały czas się rozwija – pozyskuje kolejne zasoby, a te, które od lat znajdują się w jego posiadaniu, są digitalizowane i udostępniane na stronie www.szukajwarchiwach.gov.pl. Dla Archiwum Państwowego w Warszawie ważne jest tez bezpieczeństwo i komfort klientów i pracowników, dlatego już niedługo w budynku Oddziału w Otwocku zostaną przeprowadzone prace termomodernizacyjne. Remont przyczyni się też do podniesienia estetyki elewacji.

Archiwum Państwowe w Warszawie – Oddział w Otwocku w liczbach (według stanu z 30 czerwca 2024 r.):

520 zespołów archiwalnych

191313 (1357,12 metrów bieżących) jednostek archiwalnych

Archiwum Państwowe w Warszawie – Oddział w Otwocku w liczbach (dane ze sprawozdania rocznego za 2023 r.): czytelnię Oddziału odwiedzono 284 razy, udostępniono 2101 jednostek archiwalnych, przeprowadzono 516 kwerend, czyli poszukiwań prowadzonych na podstawie zasobu archiwalnego, wykonano 1221 uwierzytelnionych reprodukcji dla klientów, wykonano 2751 skanów materiałów archiwalnych dla klientów, wykonano 12143 cyfrowych kopii zabezpieczających 1205 jednostek archiwalnych, zaprezentowano 19 wystaw tradycyjnych,  odbyło się 7 lekcji archiwalnych, w których brało udział 147 osób, oddział uczestniczył w Nocy Muzeów, podczas której odwiedziło nas około 150 osób, w oddziale zorganizowano również obchody Międzynarodowego Dnia Archiwów, Dnia Archiwisty oraz Dnia Darczyńcy.

Na zdjęciu: Czytelnia Oddziału w Otwocku, fot. Krzysztof Kałuszko; Fragmenty z planu termomodernizacji Archiwum Państwowego w Warszawie – Oddziału w Otwocku w ramach projektu „Kompleksowa modernizacja energetyczna wybranych obiektów archiwów państwowych w Polsce”, z dokumentacji wewnętrznej Archiwum Państwowego w Warszawie.