7 mar 2024

Książka „Nie rozmawiam z tyranami” już jest dostępna!
8 marca br. obchodzimy Międzynarodowy Dzień Kobiet. Z tej okazji Archiwum Państwowe w Warszawie przedstawia najnowszą publikację, poświęconą działalności konspiracyjnej Polek, pt. „Nie rozmawiam z tyranami. Aktywność polityczna, społeczna i niepodległościowa kobiet w początkach XX wieku w zaborze rosyjskim”. Album opowiada o częstokroć już zapomnianych polskich konspiratorkach z początków ubiegłego stulecia. O odważnych Polkach, z których tylko niektórym dane było zobaczyć wolną ojczyznę, a losy innych częstokroć giną gdzieś na zsyłce, w tajdze, na Syberii. Jak wskazuje współautorka projektu Marta Rzepecka-Aleksiejuk: „Już po powstaniu listopadowym car Mikołaj I w korespondencji z namiestnikiem Królestwa Polskiego Iwanem Paskiewiczem pisał, że lęka się polskich kobiet, ponieważ »ten szatański naród zawsze działał przez nie«. Trzydzieści lat później – w czasach powstania styczniowego – rosyjski publicysta, poeta, tłumacz Mikołaj Wasyliewicz Berg twierdził: »kobieta polska jest wiecznym, nieubłaganym i nieuleczalnym spiskowcem«”. Na początku XX stulecia było podobnie, a kolejne lata rewolucyjne 1904-1908 – jak pisał historyk Adam Próchnik – otworzyły przed ruchem socjalistycznym zaboru rosyjskiego zupełnie nowe perspektywy. Otworzyły je także przed ruchem kobiecym. Jak piszą autorki koncepcji publikacji: „Ówczesne działaczki wniosły wkład w wydarzenia, rozgrywające się w niespokojnych czasach I połowy XX w.: walkę z zaborcami, działalność partii politycznych w nurcie socjalistycznym i ruchów społecznych, w tym anarchistycznym, rewolucję 1905 r., a wreszcie I i II wojnę światową”. Przyjmowały taką postawę, „uznając zaangażowanie w sprawy niepodległościowe za spełnienie obywatelskiego obowiązku”. Warto wspomnieć, iż zwieńczeniem zaangażowania Polek w walkę o wolność było przyznanie im praw wyborczych po odzyskaniu niepodległości, 28 listopada 1918 r.
Materiały wykorzystane w albumie wymagały od archiwistek APW iście mrówczej pracy, benedyktyńskiej cierpliwości oraz detektywistycznej wnikliwości. Dzięki nim wiemy teraz znacznie więcej o owych kobietach, którym przyświecało zdanie wygłoszone podczas procesu przez jedną ze skazanych konspiratorek: „Nie rozmawiam z tyranami”.
Przypominamy, że w wejściu do Archiwum Państwowego w Warszawie, przy ul. Krzywe Koło 7 można obejrzeć wystawę planszową, poświęconą bohaterkom powyższej publikacji.
Zapraszamy do pobierania bezpłatnych egzemplarzy publikacji w formie elektronicznej! Pobierz – Nie rozmawiam z tyranami