S.K. Latek, Tajna „Solidarność” w Pułtusku w latach 1982–1986: wspomnienia konspiratora, Folia Historia Pultoviensia, red. K. Wiśniewski, t. 1, Pułtusk 2014, ss. 99 + 1 nlb., ISBN 978−83−64273−06−3

Tom inaugurujący serię wydawniczą Folia Historia Pultoviensia, w ramach której publikowane będą wspomnienia osób związanych z Pułtuskiem i północno-wschodnim Mazowszem. Zawiera wspomnienia Sławomira Konrada Latka, pracownika FSO i UT „Polam-Pułtusk” w latach 1978−1990, internowanego w Kwidzynie w 1982 r., zaangażowanego następnie w konspiracyjną działalność „Solidarności”, przewodniczącego NSZZ „Solidarności” w „Polamie” i Zarządu Oddziału w Pułtusku w latach 1989−1990, delegata na I i II Krajowy Zjazd Delegatów NSZZ „Solidarność” w Gdańsku. Przypomina wydarzenia z lat 80. XX w., okres tzw. karnawału „Solidarności”, stanu wojennego i oporu wobec ówczesnej władzy, warunki życia internowanych w ośrodkach odosobnienia w Kwidzynie oraz akcje podejmowane przez pułtuską konspirację. Publikacja składa się z przedmowy, wykazu skrótów, wstępu, 31 rozdziałów oraz zakończenia. Jej współwydawcą jest Archiwum Państwowe w Warszawie Oddział w Pułtusku.

Archiwum Państwowe w Warszawie Oddział w Pułtusku. Informator o zasobie archiwalnym, oprac. K. Wiśniewski, Warszawa 2013, ss. 383 + 1 nlb., ISBN: 978−83−932824−8−7, 978−83−62421−45−9

Informator jest pierwszą publikacją zawierającą szczegółowe informacje o zawartości zespołów archiwalnych przechowywanych w zasobie Archiwum Państwowego w Warszawie Oddział w Pułtusku (według stanu na dzień 30 czerwca 2013 r.). Składa się ze wstępu przedstawiającego układ wydawnictwa, dzieje archiwum, jego zasób i zasady korzystania oraz z części głównej, charakteryzującej zawartość poszczególnych zespołów archiwalnych. Publikację uzupełniają: mapa obrazująca obszar działania Archiwum Państwowego w Warszawie, streszczenie w języku angielskim, alfabetyczny wykaz nazw zespołów, indeks nazw osobowych i geograficznych oraz bibliografia.

„Kronika Warszawy” 2013, nr 2 (149), ss. 216, ISSN 0137-3099

Numer 2 (149) „Kroniki Warszawy” otwiera artykuł Andrzeja Buczyńskiego poświęcony okolicznościom powstania w 1865 r. w Warszawie Mikołajewskiej ochronki dla dzieci oraz jej działalności do początków XX w. (Mikołajewska ochronka dla dzieci żołnierskich w Warszawie). O układzie i funkcjonowaniu typowego, większego mieszkania warszawskiego w okresie od przełomu stuleci XIX i XX do wybuchu I wojny światowej pisze Aleksander Łupienko (Dyspozycja przestrzenna dużych mieszkań warszawskich przed 1914 rokiem). Jacek Aleksander Fiedorowicz nie tylko interesująco omawia losy Dynasów, ale również przedstawia propozycję zagospodarowania tego terenu (Dynasy — zapomniany fragment Warszawy). Andrzej Skolimowski przypomina powojenne plany zagospodarowania stoków Cytadeli Warszawskiej („Czerwona martyrologia na zielonym Żoliborzu”. Koncepcja zagospodarowania stoków Cytadeli Warszawskiej z początku lat 50. XX wieku), a Grażyna Rychlik kreśli obraz Warszawy z perspektywy obcokrajowców odwiedzających naszą stolicę (Warszawa, stolica Polski, w oczach zachodnich turystów po 1989 roku — zarys problemu). Janusz Sujecki natomiast przedstawia losy kamienicy przy ulicy Kijowskiej 5 od momentu jej powstania do początku XXI wieku (Kijowska 5: ocalona bryła zabytku), zwracając przy tym uwagę na bardzo aktualny współcześnie problem — niszczenia, dewastacji oraz wyburzania zabytkowych budynków w Warszawie. Dział „Artykuły i materiały” zamyka rozmowa Barbary Petrozolin-Skowrońskiej z prof. Andrzejem Lamem na temat nagrody Warszawskiej Premiery Literackiej. Wśród tekstów zamieszczonych w dziale „Ze źródeł archiwalnych” zwracają uwagę artykuły Małgorzaty Sikorskiej (Zdzisław Marcinkowski — fotograf i fotokronikarz Warszawy) i Rafała Radziwonki (Archiwum Muzeum Historycznego m.st. Warszawy). Autorzy artykułów tworzących dział „Sprawozdania” przypominają najważniejsze wydarzenia w stolicy w minionym roku, m.in. Jacek Bochińskie przedstawia nowe nabytki Muzeum Historycznego m.st. Warszawy(Galeria portretów rodziny Fergussonów Tepperów. Nowe nabytki Muzeum Historycznego m.st. Warszawy), Anna Misiewicz i Zbigniew Tucholski omawiają wystawę poświęconą inżynierowi Julianowi Adamowi Majewskiemu („Inżynier Julian Adam Majewski. Historia pierwszych stałych mostów Warszawy” — wystawa w Muzeum Politechniki Warszawskiej), a Joanna Jaszek-Bielecka przypomina publikacje nagrodzone w konkursie na najlepsze varsaviana 2012–2013. Numer tradycyjnie dopełniają stałe działy „Pro memoria”, „Bibliografia varsavianów” oraz „Kronika”.”

Kamienie milowe w kartografii, red. J. Ostrowski, P.E. Weszpiński, Z dziejów kartografii, t. 17, Warszawa 2013, ss. 405 + 1 nlb., ISBN: 978−83−86062−14−0, 978−83−62421−82−4, 978−83−932824−5−6, 978−83−62189−30−4

Kamienie milowe w kartografii to tytuł tomu 17 wydawnictwa seryjnego Z dziejów kartografii. Tworzą go materiały będące rozwinięciem lub nawiązaniem do treści referatów wygłoszonych podczas XXVI Ogólnopolskiej Konferencji Historyków Kartografii zorganizowanej w 2012 r. w Warszawie przez Archiwum Państwowe m.st. Warszawy i Zespół Historii Kartografii IHN PAN. Zakres tematyczny tomu jest bardzo szeroki, a jego autorzy reprezentują różne dziedziny — kartografię, historię, geografię, hydrologię, gleboznawstwo. Tom otwiera obszerny wybór wydarzeń i dzieł uznanych za „kamienie milowe” w kartografii, dokonany przez Wiesławę Żyszkowską i Lucynę Szaniawską (Kamienie milowe w kartografii — wpływ osiągnięć nauki i techniki na rozwój kartografii), natomiast artykuł Jerzego Ostrowskiego (Kamienie milowe w polskim piśmiennictwie z zakresu historii kartografii) przybliża wybrane publikacje z ostatnich 200 lat, które mogą być uznane za „kamienie milowe” na drodze poznawania przeszłości kartografii ziem polskich i nie tylko. Drugą część tomu tworzą teksty o „kamieniach milowych” w kartografii dawnej, do końca XVIII w., wśród których wiele jest poświęconych dziełom renesansowym (piszą o tym m.in. Lucyna Szaniawska i Teresa Bogacz). W części trzeciej publikacji zamieszczone zostały artykuły omawiające kartograficzne przedstawienia miast (Henryk Bartoszewicz, Paweł E. Weszpiński, Dariusz Lorek, Zbigniew Tucholski). Część czwarta tomu poświęcona została kartografii XX w. Otwiera ją tekst Anny Faliszewskiej omawiający zagadnienie anamorfoz kartograficznych w ujęciu historycznym. Rozwój kartografii gleb w Polsce po II wojnie światowej przedstawiają Albina Mościcka i Janusz Ostrowski, a wyniki badań toponimii leśnej omawia Tomasz Olenderek. Część piątą tworzą artykuły o zbiorach kartograficznych. Należą do nich m.in. teksty Ewy Szymkiewicz o zbiorach Zakładu Geoinformatyki i Kartografii Instytutu Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytetu Wrocławskiego oraz Wiesława Sieradzana o malborskiej kolekcji map Ernsta von der Oelsnitz. Zastosowaniu nowoczesnych technik udostępniania dawnych zbiorów kartograficznych poświęcona została część szósta tomu (piszą o tym m.in. Lucyna Szaniawska, Dorota Gazicka-Wójtowicz, Grażyna Dudzicka, Ewa Nowacka, Anna Wrochna), a wykorzystywanie zbiorów dawnych dokumentów kartograficznych stało się przedmiotem zainteresowania autorów ostatniego działu tomu 17 (Marty Kuc-Czerep, Jarosława Suchożebrskiego, Anny Marcinkowskiej).

„Kronika Warszawy” 2013, nr 1 (148), ss. 204 + 4 nlb., ISSN 0137−3099

„Kronika Warszawy” ukazuje się od roku 1925. Jest wydawana przez Archiwum Państwowe w Warszawie (dawniej Archiwum Państwowe m.st. Warszawy) oraz Stowarzyszenie Przyjaciół Archiwum Państwowego m.st. Warszawy. Wśród materiałów publikowanych w bieżącym numerze zwracają uwagę dwa teksty. Pierwszy z nich poświęcony jest historii i działalności Towarzystwa Przyjaciół Warszawy, które w roku 2013 obchodziło jubileusz pięćdziesięciolecia istnienia (50 lat Towarzystwa Przyjaciół Warszawy), drugi natomiast fotografiom dokumentującym budowę muru otaczającego teren warszawskiego getta oraz dzień powszedni Żydów mieszkających na jego terenie (Fotografia niemym świadkiem historii). Na uwagę zasługuje również wnikliwe omówienie przebiegu obrad konferencji varsavianistycznej „Siedemset lat Warszawy”, pióra Marty Kuc-Czerep, relacja z finału X Międzyszkolnego Konkursu Recytatorskiego Poezji Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, autorstwa Marii Wiśniewskiej oraz artykuł recenzyjny tej samej autorki pt. Pierwsze dziesięciolecie ubecji w Warszawie. Cennym uzupełnieniem numeru jest kalendarium najważniejszych wydarzeń warszawskich opracowane przez Aleksandrę Sołtan-Lipską, jak również zestawienie bibliografii varsavianów (Hanna Macierewicz).

Wola Pamięci. Cmentarz Powstańców Warszawy na Woli, oprac. zbior., Warszawa 2013, ss. 10

Folder towarzyszący wystawie pt. „Wola Pamięci. Cmentarz Powstańców Warszawy na Woli”, poświęconej nekropolii, na której spoczywają szczątki ok. 100 tys. osób poległych, zamordowanych i spalonych przez Niemców w czasie powstania warszawskiego — żołnierzy i ludności cywilnej — ekshumowanych z ulic Warszawy po zakończeniu II wojny światowej. w Warszawie. Zawiera informację o okolicznościach powstania cmentarza oraz jego funkcjonowaniu, uzupełnioną materiałem ikonograficznym.

Warszawiaków portret niedzisiejszy. Yesterday’s Portrait of the Inhabitants of Warsaw oprac. E. Suchmiel, V. Urbaniak, Warszawa 2013, ss. 51 + 1 nlb

Katalog wystawy poświęconej warszawiakom z przełomu XIX i XX w. Tworzą go materiały eksponowane na wystawie — stare fotografie, pocztówki oraz grafika przedstawiające ludzi i miasto, w którym żyli. Dzięki nim można poznać charakterystyczne dla dawnej Warszawy typy ludzkie (elegantki i eleganci, emeryci, kataryniarze, uliczni śpiewacy, żebracy, śmieciarze), ale też przedstawicieli zawodów, których dziś już nie ma lub prawie nie ma (węglarz, piaskarz, tracz, nosiwoda, druciarz, koszykarz, szatkownik, dorożkarz). Materiał ikonograficzny uzupełniają komentarze w postaci fragmentów wspomnień pamiętnikarskich, artykułów prasowych oraz utworów literackich nawiązujących do prezentowanych osób.

Slavic Capitals in 2D. History of Slavic Capitals Through the Archival Materials, Ljubljana 2013, ss. 154 + 2 nlb

Publikacja towarzysząca wystawie o takim samym tytule, otwartej w maju 2013 r. w siedzibie UNESCO w Paryżu, będącej rezultatem projektu zainicjowanego przez Slavic Cultures w Lublanie, który został zrealizowany w ramach współpracy przez archiwa z 13 państw słowiańskich (Białoruś, Bułgaria, Bośnia i Hercegowina, Czechy, Czarnogóra, Chorwacja, Macedonia, Polska, Rosja, Słowacja, Słowenia, Serbia, Ukraina). Składa się ze wstępu, 13 rozdziałów merytorycznych, poświęconych poszczególnym stolicom państw słowiańskich (Belgrad, Bratysława, Cetynia, Kijów, Lublana, Mińsk, Moskwa, Praga, Sarajewo, Skopje, Sofia, Warszawa, Zagrzeb), przedstawiających je w ujęciu historycznym, katalogu wystawy oraz części informacyjnej poświęconej organizatorom wystawy. Wydawnictwo zostało przygotowane w języku angielskim oraz językach narodowych państw uczestniczących w projekcie.

Niepokorni 1976–1989. Mieszkańcy powiatu grodziskiego na rzecz wolności. Undaunted 1976–1989. The contribution of people in the Grodzisk region towards freeedom, t. 1, oprac. zbior., Milanówek 2012, ss. 321 + 1 nlb, ISBN 978-83-62421-54-1, ISBN 978-83-929146-1-7

	Publikacja Niepokorni 1976–1989…. to słownik biograficzny działaczy opozycji antykomunistycznej związanych z obecnym powiatem grodziskim. Przybliża on sylwetki ludzi na pozór zwyczajnych, a w rzeczywistości odważnych, czołowych uczestników podziemia ,,Solidarności” oraz ludzi kultury i nauki oddanych idei ,,Solidarności”, którzy czynnie występowali w obronie praw człowieka. Wydawnictwo to upamiętnia osoby i zdarzenia z lat 80. XX w., które zmieniły naszą rzeczywistość, tworząc fundamenty pod wolną Polskę. Wśród prezentowanych biogramów są życiorysy m.in. Ryszarda Bugaja, Zbigniewa Bujaka, Akosa Engelmayera, ks. Leona Kantorskiego, Krzysztofa Króla, Jacka Maziarskiego, Jadwigi Staniszkis. Publikacja została wydana w wersji polsko-angielskiej, by mogła trafić do zainteresowanych historią współczesną nie tylko w Polsce. W grudniu 2012 r. otrzymała nagrodę Europejskiego Centrum Solidarności za najlepszą pracę naukową i popularnonaukową dotyczącą historii i idei „Solidarności” oraz opozycji wobec komunizmu i dyktatury. […] Jeśli się potrafi mówić o sobie językiem anegdoty, to najlepiej trafia do wyobraźni ludzi młodych. Serdecznie zachęcam do szukania okazji, by nie z wysokości cokołów przemawiać, tylko opowiadać o tamtych czasach tak, aby z tej opowieści wynikało to, na czym nam zależy, czyli wiedza o tamtym okresie, satysfakcja, że mamy ten okres za sobą, pewne przesłanie, że należy szanować nie tylko historię, ale to, co nam przypadło od losu i opatrzności — nasze współczesne państwo polskie, demokratyczne państwo ludzi wolnych. I trzeba się uczyć optymizmu, by na koniec okazało się, że dobro i słuszna sprawa wygrała. Złe pomysły, źli ludzie przegrali, — to też powinno być źródłem naszego optymistycznego spojrzenia na współczesny świat. […]
	Prezydent RP Bronisław Komorowski (fragment z przemówienia wygłoszonego podczas promocji publikacji w Milanówku, w 2013 r.)
	Sprzedaż publikacji prowadzi Stowarzyszenie Konserwatorów Czasu, działające przy Archiwum Państwowym w Warszawie) CENA PUBLIKACJI: 40,00 zł

“Umówiłem się z nią na dziewiątą….” czyli o rozrywkach przedwojennej Warszawy, oprac. A. Belka, Warszawa 2012, ss. 54

Publikacja towarzysząca wystawie o takim samym tytule, prezentującej — na przykładzie ponad 120 fotografii i grafik oraz relacji i wspomnień — ofertę kulturalną i rozrywkową przedwojennej Warszawy. Pozwala zajrzeć do modnych wówczas kawiarni i restauracji, w których toczyło się życie towarzyskie ówczesnej stolicy, odwiedzić teatry i kina, przyjrzeć się uczestnikom elitarnych rautów i bali wydawanych we wnętrzach zamku królewskiego, Hotelu Europejskiego czy Akademii Sztuk Pięknych, wybrać się na nadwiślańskie plaże lub na wycieczkę statkiem na Bielany, a wieczorem towarzyszyć gościom popularnych kabaretów i dancingów organizowanych w Adrii. Materiały prezentowane w publikacji pochodzą ze zbiorów Archiwum Państwowego m.st. Warszawy i Narodowego Archiwum Cyfrowego, partnera projektu.

“Kronika Warszawy” 2012, nr 1 (147), ss. 162 + 2 nlb, ISSN 0137-30997

“Kronika Warszawy” jest czasopismem powstałym w 1925 r. z inicjatywy m.in. prezydenta Warszawy Władysława Jabłońskiego. Obecnie jest ono wydawane przez Archiwum Państwowe m.st. Warszawy oraz Stowarzyszenie Przyjaciół Archiwum Państwowego m.st. Warszawy. Numer bieżący składa się, podobnie jak wcześniejsze, z następujących działów: “Artykuły i materiały” (publikowane w tym dziale artykuły posiadają streszczenia w j. angielskim), “Z życia archiwów warszawskich”, “Sprawozdania”, “Recenzje i omówienia”, “Pro memoriał”, “Bibliografia varsavianów”, “Kronika”. Wśród opublikowanych tekstów zwracają uwagę artykuły m.in. Marii Wiśniewskiej (Wspomnienie o Hannie Szwankowskiej; Spotkanie po 70 latach – “Kuźnica” Zrzeszenie Akademickich Kręgów Starszoharcerskich w Warszawie 1937-1947), Zbigniewa Tucholskiego (Powojenna odbudowa Muzeum Komunikacji w Warszawie), Andrzeja Skalimowskiego (Jan Knothe 1912-1977. W stulecie urodzin), Barbary Petrozolin-Skowrońskiej (“Powiślańskie wieczory na Zamku Ostrogskich”). Na uwagę zasługuje również omówienie działalności Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie w latach 2010-2011 autorstwa Marii Sierockiej-Pośpiech, tekst Anny Belki o wystawie “Umówiłem Się Z Nią Na Dziewiątą czyli o rozrywkach przedwojennej Warszawy” oraz artykuł Pawła Weszpińskiego poświęcony XXVI Ogólnopolskiej Konferencji Historyków Kartografii, która odbyła się w Warszawie we wrześniu br.

Bez korzeni nie zakwitniesz — Warszawa moją małą ojczyzną. Scenariusze lekcji dla nauczycieli szkoły podstawowej, gimnazjum i liceum, red. T. Stachurska-Maj i V. Urbaniak, Warszawa 2012, s. 81 + płyta CD, ISBN 978-83-932824-0-1, ISBN 978-83-62421-38-1

Publikacja powstała w wyniku współpracy Archiwum Państwowego m.st. Warszawy z Mazowieckim Samorządowym Centrum Doskonalenia Nauczycieli. Łączy w sobie wiedzę i doświadczenie nauczycieli i archiwistów — praktykę w zakresie dydaktyki ze znajomością zasobu archiwalnego. Pokazuje różne możliwości wykorzystania źródeł archiwalnych w edukacji historycznej i obywatelskiej. Zawiera materiały metodyczne, które są rezultatem warsztatów metodycznych poświęconych praktycznemu wykorzystaniu źródeł archiwalnych na temat „Bez korzeni nie zakwitniesz — Warszawa moją małą ojczyzną”. Ich celem było doskonalenie umiejętności zastosowania podstawy programowej w planowaniu pracy nauczyciela historii z jednej strony, z drugiej zaś podniesienie kompetencji nauczycieli w zakresie wykorzystania źródeł historycznych odnoszących się do historii lokalnej, które ułatwiają znalezienie odpowiedzi na pytania: kto ty jesteś? gdzie ty mieszkasz? czy znasz korzenie swojego miasta i swoje własne? co ty wiesz o tych, którzy żyli tu przed tobą? co ty wiesz o swoim dziedzictwie? Do publikacji dołączona jest płyta CD zawierająca skany materiałów źródłowych pochodzących z zasobu Archiwum Państwowego m.st. Warszawy, wykorzystanych w trakcie warsztatów, pliki z tekstami pomocniczymi opracowanymi na bazie literatury przedmiotu oraz kartami pracy z poszczególnymi typami źródeł. Zostały one pogrupowane w czterech folderach, odpowiadających modułom warsztatowym: I. Kto ty jesteś? Czy znasz swoje korzenie? (warszawska rodzina, czyli znaczenie rodziny, kultywowania tradycji, gromadzenia pamiątek rodzinnych); II. Gdzie ty mieszkasz? Czy znasz korzenie swojego miasta? (warszawskie legendy, symbole i miejsca); III. Co ty o nich wiesz? (to też warszawiacy, jak ty, czyli znani i nieznani warszawiacy — kim byli, czego mogą cię nauczyć, jak zostali upamiętnieni?); IV. Co ty wiesz o swoim dziedzictwie? (warszawska historia, czyli co to jest dziedzictwo — jakie jest twoje dziedzictwo, po co ci dziedzictwo?). Publikacja mogła się ukazać dzięki dofinansowaniu przez Naczelną Dyrekcję Archiwów Państwowych.

Ilustrowane dzieje Ochotniczej Straży Pożarnej w Milanówku 1911–2011, tekst, wybór i opracowanie materiałów M. Smoleń, [Milanówek 2011]

Publikacja monograficzna poświęcona Ochotniczej Straży Pożarnej (OSP) w Milanówku, wydana z okazji 100. rocznicy jej utworzenia, przybliżająca w 11 rozdziałach dzieje tej społecznej organizacji od momentu powstania na początku XX w. po dzień dzisiejszy. Jest to również wydawnictwo przywracające pamięć o ludziach ją tworzących, jak również o tych, którzy związali się z nią na długie dziesięciolecia, kształtując jej charakter, i o samym mieście Milanówku. Publikację dopełniają: indeks osobowy, wykaz skrótów zastosowanych w tekście, mapa Milanówka z oznaczonymi miejscami związanymi z dziejami OSP oraz trzy aneksy (wykaz prezesów i naczelników OSP Milanówek, wykaz członków OSP Milanówek, MDP i harcerskich drużyn pożarniczych, skład osobowy zarządów i komisji rewizyjnej OSP Milanówek).

Sprzedaż publikacji prowadzi Stowarzyszenie Konserwatorów Czasu, działające przy Archiwum Państwowym w Warszawie. CENA PUBLIKACJI: 80,00 zł

Archiwum Biura Odbudowy Stolicy, oprac. zbior., Warszawa 2011, ss. 79

Publikacja poświęcona Archiwum Biura Odbudowy Stolicy zawiera podstawowe informacje o tym jednym z najcenniejszych zbiorów materiałów archiwalnych przechowywanych w zasobie Archiwum Państwowego m.st. Warszawy, który powstał w latach 1945-1953 w wyniku działalności Biura Odbudowy Stolicy, Warszawskiej Dyrekcji Odbudowy, Wydziału Architektury Zabytkowej i Urzędu Konserwatorskiego m.st. Warszawy. Wśród tekstów składających się na publikację są m.in. artykuły: Małgorzaty Sikorskiej o historii i działalności samego Biura Odbudowy Stolicy; Aleksandry Zadrożniak i Macieja Aleksiejuka na temat procesu digitalizacji oraz zawartości źródłowej akt Wydziału Inwentaryzacji i Statystyki – komórki organizacyjnej, która wytworzyła jedne z najciekawszych i najbardziej wartościowych dokumentów do poznania stanu zachowania budynków w Warszawie tuż po ustaniu działań wojennych w styczniu 1945; Marcina Dziubińskiego o wykorzystaniu tramwajów do wywózki gruzów oraz o odbudowie pałacu Zamoyskich. Wydawnictwo wzbogacają ilustracje przedstawiające dokumenty należące do omawianego zbioru.

Dawna kartografia miast, red. J. Ostrowski, P. Weszpiński, Z dziejów kartografii, t. 15, Warszawa 2011, ss. 592, ISBN 978-83-86062-06-5, ISBN 978-83-928532-7-5, ISBN 978-83-933852-0-1, ISBN 978-83-921836-7-9

Publikacja zawiera teksty poświęcone problemom poruszonym podczas obrad XIII Ogólnopolskiej Konferencji Historyków Kartografii, która odbyła się we wrześniu 2009 r. Publikowane artykuły mają dość zróżnicowany charakter. Znajdziemy wśród nich prace dotyczące pojedynczych planów, przeglądy planów wybranych miast jako specyficznej formy przekazu, wyniki badań nad rozwojem przestrzeni miejskiej z wykorzystaniem dawnych planów i map, oparte zarówno na pojedynczych obiektach, jak i całych kolekcjach. Teksty zostały podane tak, by tworzyły pewne określone grupy o zbliżonej tematyce i ujęciu treści, a w ich ramach starano się przestrzegać chronologii opisywanych planów, map i widoków.

Pamięć Warszawy, pamięć Polski, pamięć świata – folder, [Warszawa 2011], ss. 10

Folder towarzyszący wystawie poświęconej Archiwum Biura Odbudowy Stolicy (BOS), przygotowanej w związku z wpisaniem Archiwum BOS na Listę Światową Programu UNESCO “Pamięć Świata”. Zawiera informacje zarówno o wspomnianym programie, jak i Archiwum BOS, uzupełnione obszernym materiałem ilustracyjnym.

“Kronika Warszawy” 2011, nr 1 (145), ss. 243 + 1 nlb, ISSN 0137-3099;

“Kronika Warszawy” 2011, nr 2 (146), ss. 203 + 1 nlb, ISSN 0137-3099

	W 2011 r. ukazały się nowe numery “Kroniki Warszawy”, czasopisma powołanego w 1925 r. z inicjatywy m.in. prezydenta Warszawy Władysława Jabłońskiego. Jest ono wydawane przez Archiwum Państwowe m.st. Warszawy oraz Stowarzyszenie Przyjaciół Archiwum Państwowego m.st. Warszawy dzięki pomocy finansowej m.st. Warszawy. Poczynając od 2011 r. “Kronika Warszawy” będzie ukazywać się jako półrocznik, a nie jak dotychczas kwartalnik. Oznacza to publikację w ciągu roku dwóch numerów pisma o zwiększonej objętości. Profil czasopisma nie ulega zmianie. Będzie ono składało się z tych samych znanych już działów, z drobną modyfikacją – dział “Recenzje i omówienia” pojawi się w miejsce działu “Recenzje”. Ponadto zamieszczane będą streszczenia w języku angielskim tekstów publikowanych w dziale “Artykuły i materiały”. Nakład pisma nie ulega zmianie (500 egz.). Wśród artykułów zamieszczonych w numerze 1 (145) zwracają uwagę teksty m.in. Barbary Petrozolin-Skowrońskiej (Inteligencja warszawska w Kazimierzu: Wóyciccy, Niemojewscy i “Arkadia”), Jolanty Niklewskiej (Zielone berety z “koniczynką”. Dzieje szkół Fundacji im. Wandy z Posseltów Szachtmajerowej 1905-1948), Roberta Gawkowskiego (Nadwiślańska rekreacja warszawiaków. Historia przedwojennych przystani wioślarskich), Barbary Wizimirskiej (Gmina Letnisko-Falenica w latach 1939-1951. Katastrofa wojenna i formowanie się nowego ustroju w letnisku podwarszawskim), Andrzeja Skalimowskiego i Zbigniewa Tucholskiego (Schody ruchome pod Trasą W-Z) oraz Krzysztofa Mordyńskiego (Inspiracja florencką Galerią Uffizi w projekcie Marszałkowskiej Dzielnicy Mieszkaniowej). Na uwagę zasługuje również wnikliwe omówienie tematyki rozmów prowadzonych przez przedstawicieli władz Warszawy z reprezentantami duchowieństwa w latach 1981-1989 autorstwa Ryszarda Wojtkowskiego zamieszczone w dziale “Z życia archiwów” oraz dwa sprawozdania – Marty Parnowskiej z wystawy zorganizowanej przez Żydowski Instytut Historyczny (Świat ukryty w księgach – stare druki hebrajskie ze zbiorów Żydowskiego Instytutu Historycznego) i Barbary Petrozolin-Skowrońskiej ze spotkania poświęconego 280. rocznicy urodzin Marcella Bacciarelliego, które zgromadziło licznych, żyjących współcześnie, potomków królewskiego malarza.
	Numer 2 (146) otwiera artykuł Agnieszki Dąbrowskiej poświęcony modzie kobiecej z przełomu XIX i XX w. (Warszawskie elegantki. O wzorcach elegancji i ich naśladownictwie w damskiej modzie w Warszawie na przełomie XIX i XX wieku). O nalotach lotnictwa radzieckiego na Warszawę w latach 1941-1943 pisze Krzysztof Jaszczyński, zastanawiając się nad prawdziwymi motywami rozkazów nakazujących bombardowanie obiektów stolicy w tym okresie. Marcin Dziubiński w sposób niezwykle interesujący omawia nietypowe zadania realizowane przez typowe samochody ciężarowe po zakończeniu działań wojennych (Samochody ciężarowe w służbie pasażerskiej Miejskich Zakładów Komunikacyjnych w Warszawie w latach 1945-1949), pokazując jednocześnie jak dużo informacji kryje się na zwykłych fotografiach. Małgorzata Berezowska przypomina klimat Warszawy sprzed 30 lat, cofając się do 13 grudnia 1981 r., czyli do stanu wojennego (Wprowadzenie stanu wojennego w 1981 roku – relacje pracowników warszawskich zakładów). Wśród tekstów zamieszczonych w dziale “Z życia archiwów” zwracają uwagę artykuły Aleksandry Zadrożniak (Biuro Odbudowy Stolicy – od początków działalności do programu “Pamięć Świata” UNESCO), Moniki Kowzon-Świtalskiej (Porządkowanie i zabezpieczanie zbiorów w instytucjach polonijnych na przykładzie Muzeum Polskiego w Ameryce), Katarzyny Kowalik (Polski Instytut Naukowy w Nowym Jorku – sprawozdanie z pobytu) oraz Ryszarda Wojtkowskiego (Tematyka rozmów władz miasta Warszawy, część IX). Autorzy artykułów tworzących dział “Sprawozdania” przypominają najważniejsze wydarzenia w stolicy w minionym roku – Dagmara Babińska i Ewa Pawlak omawiają organizację Festiwalu “Przemiany” (Przemiany myślenia. Zwróćmy oczy ku Wiśle), Małgorzata Sobieszczak-Marciniak obchody Roku Marii Curie-Skłodowskiej (Maria Skłodowska-Curie w Warszawie w ramach obchodów Roku Marii Skłodowskiej-Curie i Międzynarodowego Roku Chemii), zaś Witold Pietrusiewicz wystawę poświęconą harcerskiej Pradze (Czuwaj, Prago! Wystawa w stulecie harcerstwa na warszawskiej Pradze). Cennym uzupełnieniem obu numerów jest kalendarium najważniejszych wydarzeń warszawskich opracowane przez A. Sołtan-Lipską, jak również zestawienie bibliografii varsavianów (H. Macierewicz).

Vivat Konstytucja! W 220. rocznicę Konstytucji 3 maja. Viva the Constitution! The 2220th Anniversary of the May 3rd Constitution, oprac. zbior., Warszawa 2011, s. 90, ISBN 978-83-928532-3-7

Wydawnictwo towarzyszące wystawie o takim samym tytule, zorganizowanej przez Archiwum Państwowe m.st. Warszawy we współpracy z Archiwum Głównym Akt Dawnych, Naczelną Dyrekcją Archiwów Państwowych i Stołeczną Estradą, której celem było przedstawienie genezy i okoliczności uchwalenia Konstytucji 3 maja oraz tradycji obchodów jej święta w XIX i XX w. Publikacja obejmuje słowo wstępne autorstwa dyrektorów Archiwum Państwowego m.st. Warszawy oraz Archiwum Głównego Akt Dawnych; wstęp historyczny (Wokół Konstytucji 3 maja) przybliżający sytuację wewnętrzną w Rzeczypospolitej w okresie prac nad konstytucją, jak i samą konstytucję oraz poświęcone jej obchody; tekst Konstytucji 3 maja w polskiej i angielskiej wersji językowej; materiały prezentowane na poszczególnych planszach wystawowych, wykaz skrótów. Wydawnictwo liczy 90 stron, w tym ilustracje.

Pułtuska “Solidarność” 1980-1981. Wspomnienia i dokumenty, oprac. B. Potykaj, K. Wiśniewski, Pułtusk 2011, ss. 155 +1 nlb. + ilustr., ISBN 978-83-924859-1-9

Wydawnictwo źródłowe poświęcone kształtowaniu się “Solidarności” pułtuskiej w okresie 1980-1981. Publikację otwiera próba monograficznego ujęcia dziejów pułtuskiej “Solidarności”, autorstwa K. Wiśniewskiego, jednak zasadniczy trzon wydawnictwa stanowią wspomnienia osób zaangażowanych w działalność NSZZ “Solidarność” oraz dokumenty przedstawiające działalność związku, pochodzące z zasobu Archiwum Państwowego m.st. Warszawy Oddział w Pułtusku oraz ze zbiorów osób prywatnych. Publikowane dokumenty odzwierciedlają główne kierunki działalności związku w Pułtusku, a jednocześnie przekazują informację na temat przełomowych wydarzeń lat 80. XX w., które stały się udziałem mieszkańców Pułtuska. Książka została wydana przez Pułtuską Bibliotekę Publiczną im. Joachima Lelewela, Archiwum Państwowe m.st. Warszawy oraz Pułtuskie Towarzystwo Społeczno-Kulturalne.

Archiwum jako warsztat pracy nauczyciela historii. Scenariusze lekcji dla nauczycieli szkoły podstawowej, gimnazjum i szkoły ponadgimnazjalnej, Warszawa 2010, s. 71 + płyta CD, ISBN 978-83-928532-6-8, ISBN 978-83-87528-21-8 (w koedycji z MSCDN)

Publikacja zawiera materiały metodyczne, które są rezultatem warsztatów metodycznych “Archiwum jako warsztat pracy nauczyciela historii” zorganizowanych przez Mazowieckie Samorządowe Centrum Doskonalenia Nauczycieli Wydział w Warszawie i Archiwum Państwowe m.st. Warszawy. Celem tych warsztatów było podniesienie kompetencji nauczycieli w zakresie wykorzystania źródeł historycznych w procesie lekcyjnym oraz doskonalenia umiejętności zastosowania nowej podstawy programowej w planowaniu pracy nauczyciela historii. Scenariusze lekcji zawierają zakres celów i treści kształcenia określonych przez ministra edukacji w rozporządzeniu o podstawie programowej kształcenia ogólnego. Propozycje wielorakiego i wieloaspektowego ujęcia tematyki prezentowanej w scenariuszach autorstwa dydaktyków i nauczycieli praktyków zostały ujęte w sześciu częściach: I. Źródła historyczne – rola archiwum, II. Historia herbu Warszawy, III. Emigracja z ziem polskich XIX/XX w., IV. Warszawa we wrześniu 1939 roku, V. Warszawscy Żydzi. Materiały pomocnicze dla nauczycieli zostały przygotowane z perspektywy nowoczesnej edukacji, w którą wpisana jest aktywność ucznia, podczas której ogląda, doświadcza, analizuje, przeżywa z bohaterami stany emocjonalne określonych sytuacji, a nie pozostaje jedynie “biernym” odbiorcą działań edukacyjnych. Dlatego przedłożone nauczycielom materiały metodyczne zostały pomyślane tak, aby ułatwić przygotowanie ucznia w zakresie edukacji historycznej i obywatelskiej w postaci efektów kształcenia. Założenie to jest zgodne z filozofią nauczania zawartą w nowej podstawie programowej, która formułuje treści nauczania w postaci efektów kształcenia, dlatego cele kształcenia określone są w języku wymagań ogólnych, będących oczekiwanymi umiejętnościami osiąganymi przez ucznia po ukończeniu danego etapu edukacyjnego. Każdy scenariusz zawiera cele kształcenia – wymagania ogólne, cele nauczania – wymagania szczegółowe, zgodne z nową podstawą programową, środki dydaktyczne, metody oraz przebieg lekcji z następującymi fazami: wprowadzenie do lekcji, fazę realizacji (przebieg) i podsumowanie lekcji. Dominujące metody pracy na lekcjach historii z wykorzystaniem materiałów źródłowych to przede wszystkim: analiza tekstu źródłowego oraz źródła ikonograficznego, pogadanka nauczająca, opowiadanie, pokaz z opisem, elementy wykładu interaktywnego, praca z mapą, rozmowa nauczająca.

“Kronika Warszawy” 2010, nr 1 (144), ss. 98, ISSN 0137-3099

Numer 1 (144) “Kroniki Warszawy”, wydany przez Archiwum Państwowe m.st. Warszawy oraz Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, ma charakter szczególny – jest poświęcony Aninowi, dzielnicy Warszawy, która w 2010 r. obchodziła swoje stulecie. Z tej okazji w Muzeum Historycznym m.st. Warszawy odbyła się sesja naukowa, której towarzyszyła wystawa zorganizowana przez pracowników muzeum oraz oddziału Anin TPW. Teksty wygłoszone w trakcie obrad tworzą bieżący numer czasopisma. Przedstawiają etapy prac przy organizacji jubileuszu (Maria Ewa Chodorek, Sesja “Jubileusze Warszawy – stulecie Anina”), wydarzenia z przełomu XIX i XX w. (Lech Królikowski, Anin – związek początków Anina z rosyjskimi pracami fortyfikacyjnymi z przełomu XIX i XX wieku), bolesny okres okupacji niemieckiej (Marek Getter, Anin i Międzylesie w latach 1939-1944 – zapis pamięci własnej i źródeł pisanych) oraz współczesne zainteresowanie Aninem (Tomasz Urzykowski, “Spacerownik” po Aninie i Wawrze, czyli historia pewnej wycieczki). Interesującym dopełnieniem materiałów anińskich jest artykuł Kwiryny Handke prezentujący Stosunek współczesnych użytkowników do nazewnictwa miejskiego. Tradycyjnie numer uzupełniają Bibliografia varsavianów, opracowana przez Hannę Macierewicz, oraz Kalendarz warszawski zestawiony przez Aleksandrę Sołtan-Lipską.

“I Warszawa nie zawiodła. W 90. rocznicę bitwy warszawskiej”, A. Stawarz, Warszawa 2010

Publikacja towarzysząca wystawie o takim samym tytule zorganizowanej przez Naczelną Dyrekcję Archiwów Państwowych, Narodowe Archiwum Gruzji, Stowarzyszenie “Wspólnota Polska” oraz Archiwum Państwowe m.st. Warszawy. Celem wystawy było przedstawienie Polaków mieszkających w Gruzji w XIX i na początku XX w., ich wkładu w rozwój gospodarczy i kulturalny tego kraju oraz działalności polskich organizacji społeczno-kulturalnych. Publikacja obejmuje Wprowadzenie wyjaśniające ideę wystawy, teksty poświęcone historii polskiego osadnictwa w Gruzji i roli Polaków w miejscowej społeczności oraz ilustracje przedstawiające zarówno dokumenty, jak i fotografie ludzi – bohaterów przygotowanej ekspozycji. Publikacja liczy 83 strony.

Polacy w Gruzji – Poles In Georgia, oprac. zbior., Warszawa 2010

Publikacja towarzysząca wystawie o takim samym tytule zorganizowanej przez Naczelną Dyrekcję Archiwów Państwowych, Narodowe Archiwum Gruzji, Stowarzyszenie “Wspólnota Polska” oraz Archiwum Państwowe m.st. Warszawy. Celem wystawy było przedstawienie Polaków mieszkających w Gruzji w XIX i na początku XX w., ich wkładu w rozwój gospodarczy i kulturalny tego kraju oraz działalności polskich organizacji społeczno-kulturalnych. Publikacja obejmuje Wprowadzenie wyjaśniające ideę wystawy, teksty poświęcone historii polskiego osadnictwa w Gruzji i roli Polaków w miejscowej społeczności oraz ilustracje przedstawiające zarówno dokumenty, jak i fotografie ludzi – bohaterów przygotowanej ekspozycji. Publikacja liczy 83 strony.

Cmentarz w Milanówku. Przewodnik biograficzny, red. E. Kubek, M. Jurgo-Puszcz, M. Smoleń, T. Wiącek, Milanówek 2009, ISBN 978-83-88220-11-1

Publikacja poświęcona cmentarzowi parafialnemu w Milanówku zawierająca zestawienie nazwisk osób pochowanych na nim w okresie od 1914 do 2009 r., ilustrowana fotografiami zmarłych i dokumentów ich dotyczących. „Cmentarz parafialny w Milanówku” — jak piszą autorzy wymienionej pracy — „nie jest cmentarzem starym. Nie znajdziemy na nim również, oprócz nielicznych przykładów, interesujących artystycznie nagrobków. Jego walorem jest zieleń, a specyfiką mogiły zbiorowe z czasów drugiej wojny światowej, z których największa to miejsce pochówku uczestników powstania warszawskiego zmarłych w szpitalu PCK w Milanówku wskutek ran, wycieńczenia i chorób w okresie od września 1944 do lipca 1945 r.”. Wydawnictwo uzupełnia indeks osobowy, wykaz skrótów oraz bibliografia.

Sprzedaż publikacji prowadzi Stowarzyszenie Konserwatorów Czasu, działające przy Archiwum Państwowym w Warszawie. CENA PUBLIKACJI: 60,00 zł

“Kronika Warszawy”, t. 4 (143), red. R. Wojtkowski, Warszawa 2009

Numer 4 (143) “Kroniki Warszawy”, czasopisma wydawanego przez Archiwum Państwowe m.st. Warszawy oraz Stowarzyszenie Przyjaciół Archiwum Państwowego m.st. Warszawy dzięki pomocy finansowej Miasta Stołecznego Warszawy, zawiera 12 artykułów, spośród których na szczególną uwagę zasługują teksty: U. Kowalczyk – poświęcony warszawskiemu okresowi w życiu Jerzego Giedroycia, H. Rutkowskiego – przedstawiający krótką historię ewangelików w sąsiedztwie Warszawy oraz R. Wojtkowskiego (Tematyka rozmów władz miasta Warszawy z przedstawicielami duchowieństwa w latach 1981-1989). Równie interesujące są teksty J. Borkowskiego (Trzej harcmistrze z palmirskiej plany śmierci), J. Sudeckiego (Skaryszewska 2: powrót dawnego kostiumu) i M. Wiśniewskiej (Fotografia. Dokument i dzieło sztuki). Tradycyjnie numer uzupełniają kalendarium najważniejszych wydarzeń warszawskich w okresie kwiecień-czerwiec 2009, opracowane przez A. Sułtan-Lipską, jak również zestawienie bibliografii varsavianów (H. Macierewicz) i dział Pro memoriał zestawiony przez K. Wagner. Tom liczy 112 stron, w tym ilustracje.

“Kronika Warszawy”, t. 3 (142), red. R. Wojtkowski, Warszawa 2009

Numer 3 (142) “Kroniki Warszawy”, czasopisma wydawanego przez Archiwum Państwowe m.st. Warszawy oraz Stowarzyszenie Przyjaciół Archiwum Państwowego m.st. Warszawy dzięki pomocy finansowej Miasta Stołecznego Warszawy, poświęcony został 70. rocznicy wybuchu II wojny światowej. Pisze na ten temat M. M. Drozdowski (Stefan Starzyński w opinii Józefa Krzyczkowskiego – szefa Biura Kadr Zarządu Miejskiego; Relacja Juliana Kulskiego o Zarządzie Miasta Warszawy lat 1939-1944). Natomiast J. Urbanek relacjonuje wydarzenia pierwszych dni września 1939 na podstawie zachowanych pamiętników warszawiaków (“A lato było piękne tego roku”� emocje i przewidywania ludności cywilnej Warszawy w pierwszych dniach września 1939 roku na podstawie diariuszów). Wśród zamieszczonych 10 tekstów zwracają uwagę również artykuły A. Skalimowskiego i Z. Tucholskiego (Zachowany fragment Dworca Kolei Warszawsko-Terespolskiej na Pradze), A. G. Dąbrowskiego (Działalność Archiwum Akt Nowych w roku 2008) oraz poświęcone wystawie muzealnej sprawozdanie J. Korpetty (“Warszawa 1939. Tem się żyje, za co się umiera”. Wystawa pod patronatem Prezydent m.st. Warszawy Hanny Gronkiewicz-Waltz 1 września-29 listopada). Cennym uzupełnieniem numeru jest kalendarium najważniejszych wydarzeń warszawskich w okresie styczeń-marzec 2009, opracowane przez A. Sułtan-Lipską, jak również zestawienie bibliografii varsavianów (H. Macierewicz). Tom liczy 91 stron, w tym ilustracje.

“Kronika Warszawy”, t. 2 (141), red. R. Wojtkowski, Warszawa 2009

Numer 2 (141) “Kroniki Warszawy”, czasopisma wydawanego przez Archiwum Państwowe m.st. Warszawy oraz Stowarzyszenie Przyjaciół Archiwum Państwowego m.st. Warszawy dzięki pomocy finansowej Miasta Stołecznego Warszawy, przypomina o 90. rocznicy utworzenia Polskiego Czerwonego Krzyża. Piszą na ten temat A. Kifert (90 lat Polskiego Czerwonego Krzyża), J. Mrówka (Działalność Mazowieckiego Zarządu Okręgowego Polskiego Czerwonego Krzyża w Warszawie) oraz T. Bylicki (Polski Czerwony Krzyż. Okruchy historii 1919-1948). Wśród zamieszczonych 13 tekstów zwracają uwagę również artykuły J. Borkowskiego (Ekshumacja poległych powstańców warszawskich na przykładzie Jana i Wojciecha Lenartów z batalionu harcerskiego AK “Zośka”), P. Niemczała (Sokrates Starynkiewicz – “Prezydent na miarę stolicy”) oraz poświęcone tematyce archiwalnej (Reklamy warszawskich zakładów fotograficznych w 2. połowie XIX wieku – M. Sikorskiej; Tematyka rozmów władz Warszawy z przedstawicielami władz państwowych w latach 1981-1989, część VI – R. Wojtkowskiego; Polska Misja Katolicka we Francji – U. Kowalczyk). Cennym uzupełnieniem numeru jest kalendarium najważniejszych wydarzeń warszawskich w okresie październik-grudzień 2008, opracowane przez A. Sułtan-Lipską, jak również zestawienie bibliografii varsavianów (H. Macierewicz). Tom liczy 120 stron, w tym ilustracje.

“Rocznik Mazowiecki”, t. 21, red. B. Dymek, Warszawa 2009

Czasopismo wydawane przez Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich od roku 2003 (od t. XV), a przygotowywane przez historyków z Mazowieckiego Towarzystwa Naukowego. W sześciu działach tematycznych (“Artykuły i rozprawy”, “Sylwetki”, “Miscellanea, “Przegląd badań, recenzje, omówienia”, “In memoriam”, “Kronika”) prezentuje artykuły, źródła, recenzje i omówienia poświęcone historii Mazowsza. Bieżący tom obejmuje 28 tekstów, wśród których zwracają uwagę artykuły J. Szczepańskiego (Żydowscy mieszkańcy Mazowsza w okresie międzywojennym), B. Dymka (Etos Wielkopolan i Mazowszan; Z historii Bojan), R. Juszkiewicza (1 Września 1939 roku w świetle relacji uczestników bitwy granicznej Armii “Modlin”), K. Pełki (Senatorowie płoccy w latach panowania Zygmunta III Wazy 1587-1632). Na uwagę zasługują również teksty Z. Wolińskiego (Czterysta lat mazowieckiego zwierzyńca) oraz E. Kowalczyk-Heyman (Początki Kolna). Cennym uzupełnieniem tomu jest tekst M. Brauna poświęcony 40-leciu badań regionalnych na Mazowszu oraz promocji t. XX “Rocznika Mazowieckiego. Tom XXI “Rocznika Mazowieckiego” liczy 334 strony.

“Kronika Warszawy”, t. 1 (140), red. R. Wojtkowski, Warszawa 2009

Czasopismo wydawane przez Archiwum Państwowe m.st. Warszawy oraz Stowarzyszenie Przyjaciół Archiwum Państwowego m.st. Warszawy dzięki pomocy finansowej Miasta Stołecznego Warszawy. W pięciu działach tematycznych (“Artykuły i materiały”, “Z życia archiwów warszawskich”, “Sprawozdania”, “Recenzje”, “Pro memoria”, “Bibliografia varsavianów”, “Kronika”) prezentuje problematykę varsavianistyczną oraz zagadnienia archiwalne. Bieżący tom przynosi 11 tekstów, wśród których zwracają uwagę artykuły poświęcone historii Warszawy (Miasto Nowa Warszawa w XV-XVIII wieku – A. Sołtana, Dziewiętnastowieczne Nowe Miasto – H. Szwankowskiej, Zaplecze koszarowe fortów Twierdzy Warszawa – P. Boguszewskiego, Na marginesie 150. rocznicy urodzin Josepha Lindleya – R. Żelichowskiego) i zbiorom archiwów warszawskich (Komisariat Rządu na m.st. Warszawę – urząd, kompetencje, archiwalia – M. Sadzy). Oprócz nich na uwagę zasługują dwa sprawozdania – P. Płoskiego (Irena Eichlerówna – stulecie urodzin 19 kwietnia 2008. Teatr Narodowy w Warszawie) oraz I. Wojsz (18. Sesja Varsavianistyczna). Cennym uzupełnieniem numeru jest kalendarium najważniejszych wydarzeń warszawskich w okresie lipiec-wrzesień 2008, opracowane przez A. Sułtan-Lipską, jak również zestawienie bibliografii varsavianów (H. Macierewicz). Tom liczy 112 stron, w tym ilustracje.

Koniec lata, M. i M. Mikulscy, Warszawa 2009

Publikacja o charakterze edukacyjnym i popularyzacyjnym, przeznaczona dla młodzieży szkolnej (poziom szkoły podstawowej, gimnazjum i szkoły ponadgimnazjalnej). Przedstawia fakty i daty związane z wydarzeniami rozgrywającymi się w Warszawie w okresie 23 VIII-28 IX 1939 r., postacie w nich uczestniczące, jak również obraz stolicy, jej ulic oraz poszczególnych obiektów architektonicznych. Wydawnictwo ma charakter pomocniczy, ułatwiający uczniom opanowanie materiału poświęconego udziałowi Warszawy i jej mieszkańców w wojnie obronnej Polski w 1939 r. poprzez zastosowanie niestandardowej formy przekazu – łączącej komiks z materiałami archiwalnymi – ułatwiającej młodzieży wizualizację wydarzeń i atmosfery w Warszawie sprzed 70 lat. Publikacja liczy 52 strony.

Pamiętniki i korespondencja z lat 1920, 1939-1945, W. Kocot, do druku podali R. Lolo i K. Wiśniewski, Pułtusk 2009

Publikacja źródłowa przygotowana na podstawie wspomnień i korespondencji Władysława Kocota przechowywanych w zasobie Oddziału w Pułtusku Archiwum Państwowego m.st. Warszawy. Ich autor był rówieśnikiem XX w. – urodzony 15 VII 1900 r. zmarł 22 IX 2000 r. – i jednocześnie świadkiem, a często także uczestnikiem wielkich wydarzeń historycznych tego stulecia. Był dzieckiem chłopa, nauczycielem, żołnierzem, jeńcem oflagów, mężem i ojcem. W swoich wspomnieniach opowiada o dzieciństwie i młodości, tworząc obraz codziennego życia rodziny chłopskiej na wsi mazowieckiej w zaborze rosyjskim. Opisuje także pierwsze lata w szkole w Pułtusku i doświadczenia w pracy zawodowej – całe życie przepracował jako nauczyciel. Szczególną uwagę poświęca wydarzeniom wojny 1920 r. – walczył jako ochotnik w szeregach 5 kompanii II batalionu 13 pułku piechoty z Pułtuska w obronie Warszawy pod Rembertowem i przebył całą kampanię 1920 r. Przedstawia także dramatyzm września 1939 r. – bronił twierdzy Modlin w szeregach 13. pułku piechoty z Pułtuska – oraz życie obozowe w oflagach w Działdowie, Penzlau, Kluczborku i Murnau, a także to późniejsze po zakończeniu wojny. Jako autor jest skrupulatny, szczery, nie ukrywa emocji, opisuje nawet swoje obozowe sny. Publikacja licząca 470 stron w tym 39 kolorowych ilustracji, mogła ukazać się drukiem dzięki zaangażowaniu w jej wydanie rodziny Władysława Kocota, w szczególności dr Danuty Kocot-Bończak, samorządu Miasta i Gminy Pułtusk oraz Pułtuskiego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego.

Pamiętniki Józefa Procnera, red. A. Stawarz, Żyrardów 2009

Wspomnienia pierwszego burmistrza Żyrardowa, napisane przez niego po II wojnie światowej. Autor w trzynastu rozdziałach przedstawia początki Żyrardowa (od 1829 r. do nadania praw miejskich w 1915 r.), powstanie i rozwój Zakładów Żyrardowskich oraz ludzi związanych z miastem i lokalnym przemysłem w okresie do początków 1919 r. Pamiętniki są źródłem wiedzy nie tylko o samym autorze, jego pracy zawodowej (m.in. w zakładach lniarskich) i działalności społecznej, ale też o przeszłości miasta i jego mieszkańców, lokalnym życiu kulturalnym i organizacjach społecznych. Publikacja źródłowa wydana przez Urząd Miasta Żyrardowa we współpracy z Archiwum Państwowym m.st. Warszawy i Muzeum Mazowsza Zachodniego w Żyrardowie liczy 107 stron, w tym 9 ilustracji.

Nie po drodze nam z przeciwnikami socjalizmu”, Warszawa 2009

Publikacja towarzysząca wystawie o takim samym tytule zorganizowanej przez Archiwum Państwowe m.st. Warszawy oraz Muzeum Woli oddział Muzeum Historycznego m.st. Warszawy z okazji 20. rocznicy pierwszych wolnych wyborów w Polsce. Obejmuje wstęp wyjaśniający ideę wystawy, tekst historyczny poświęcony polskiej rzeczywistości w okresie 1945-1989, katalog wystawy oraz ilustracje przedstawiające plansze wystawowe. Publikacja liczy 67 stron, w tym 30 z ilustracjami.

Cztery wieki – cztery panoramy, red. nauk. M. Sikorska, Warszawa 2009

Publikacja towarzysząca wystawie o takim samym tytule, zorganizowanej przez Archiwum Państwowe m.st. Warszawy oraz Miasto Stołeczne Warszawa. Prezentuje cztery panoramy Warszawy wykonane przez Antonio Rizzi Zannoniego, Adolfa Kozarskiego, Franciszka Karpowicza i Marka Ostrowskiego w okresie od XVIII do XXI w. Zwraca uwagę na funkcję, jaką panoramy pełniły w swoich czasach. Otóż, gdy najwcześniejsze (np. Zannoniego) uzupełniały plany miast, późniejsze (dziewiętnastowieczne) – często uzupełniane o sylwetki pieszych i pojazdów oraz aktualizowane w związku z upływem czasu między wykonaniem fotografii a publikacją drzeworytu – stanowiły już całkowicie samodzielne jednostki. Publikacja liczy 28 stron, w tym 61 ilustracji.

Archiwum Państwowe m.st. Warszawy Oddział w Łowiczu. Informator o zasobie archiwalnym, oprac. M. Wojtylak, Warszawa 2008

Publikacja charakteryzuje zasób łowickiego oddziału Archiwum Państwowego m.st. Warszawy według stanu na dzień 31 XII 2007 r., dostarczając podstawowych informacji o historii oddziału oraz archiwaliach tworzących jego zasób. Przedstawia zespoły (zbiory) archiwalne usystematyzowane według 15 grup rzeczowych. Publikacja zawiera streszczenia w językach angielskim i niemieckim, alfabetyczny wykaz zespołów, indeksy (nazw geograficznych i osobowych), bibliografię oraz część ilustracyjną – wybór fotografii dokumentów pochodzących z zasobu oddziału łowickiego. Informator liczy 200 stron, w tym 21 z ilustracjami.

Warszawa na starej fotografii do 1915 roku, M. Sikorska, Warszawa 2008

Autorka, korzystając z zasobu fotograficznego Archiwum Państwowego m.st. Warszawy oraz źródeł pisanych, przedstawiła zmiany, jakie zaszły w wyglądzie traktu królewskiego i Osi Saskiej – reprezentacyjnej części Warszawy – w okresie od XIX w. do 1915 r. Scharakteryzowała m.in. tzw. Wąskie i Szerokie Krakowskie Przedmieście, fazy architektonicznego rozwoju placu Saskiego (obecnie Józefa Piłsudskiego), Ogrodu Saskiego, Pałacu Staszica i kościoła św. Aleksandra. Ważną częścią publikacji są fotografie przybliżające czytelnikom Warszawę z początku XX stulecia, jak również rozdział omawiający dzieje fotografii warszawskiej sięgające lat 40. XIX w. Praca liczy 132 strony w tym 40 nieliczbowanych z 80 ilustracjami.