OD CZEGO SIĘ ZACZĘŁO ?
Od
1968 r. sytuacja gospodarcza w Polsce stale się pogarsza,
pojawiają się symptomy kryzysu. Władze państwowe decydują się na
„manewr
gospodarczy” —
ograniczenie poziomu życia ludności w celu uzyskania środków
na
realizację programu inwestycyjnego. Konsekwencją tych działań było
wyśrubowanie
norm, spadek realnych płac, niedobory na rynku konsumpcyjnym, i
ostatecznie
decyzja o przywróceniu równowagi rynkowej przez
wprowadzenie podwyżek cen.
Informację o planowanych podwyżkach przekazał społeczeństwu Władysław
Gomułka,
I sekretarz KC PZPR, w sobotę wieczorem 12 grudnia 1970 r. w
przemówieniu
radiowo-telewizyjnym. Drożały artykuły codziennej konsumpcji (mięso i
jego
przetwory o 17,6%, kasza jęczmienna o 31%, makaron o 15%, ryby i
przetwory
rybne o 11,7%, mąka o 16,6%, dżemy o 36,2%), ale też obuwie
skórzane, meble,
motorowery i motocykle. Taniały natomiast towary rzadko zakupywane
(telewizory,
lodówki, pralki, maszyny do szycia, niektóre
tkaniny, żarówki, lekarstwa). Reakcją
na podwyżki cen były protesty i wiece — społeczeństwo
domagało się od władz
odwołania podwyżek, uregulowania systemu płac oraz odsunięcia od władzy
osób
odpowiedzialnych za tę decyzję (m.in. Władysława Gomułki, premiera
Józefa
Cyrankiewicza, wicepremiera Stanisława Kociołka). Wydawało się, że
emocje
społeczne opadną, a ludzie pogodzą się z nowymi cenami. Stało się
jednak
inaczej. Rozpoczęły się strajki i wystąpienia (14–22
XII 1970 r.) stoczniowców
oraz robotników z Gdańska, Gdyni, Elbląga, Słupska i
Szczecina. Władze PRL-u
zdecydowały się użyć broni przeciw manifestantom. Doszło do
tragedii —
zostało
zabitych
ok. 40 osób, ponad tysiąc raniono i ok. 3 tys. aresztowano.
Konsekwencją
wypadków grudniowych 1970 r. były zmiany
polityczne. Zwołane w trybie nadzwyczajnym plenum KC PZPR odsunęło
Gomułkę od
władzy, powierzając funkcję I sekretarza Edwardowi Gierkowi.