OD CZEGO SIĘ ZACZĘŁO ?

 

Oskarżajcie nas wszystkich, nie tylko szesnastu,
Sądźcie poległych w grobie, to też winowajcy,
Sądźcie szkielet, co z wojny pozostał się miastu,
Gdy wyście jeszcze z diabłem kumali się, zdrajcy.
Oskarżcie także wolność, nieznane wam słowo,
Ten odwieczny zabobon, co zawsze nas dzieli,
Cały kraj polski weźcie, zamknijcie go w celi
I wprowadźcie pod sztykiem na salę sądową.

K. Wierzyński, Na proces moskiewski, 1945 r.

________________________________________________________________________________________________

Proces szesnastu — przeprowadzony w Moskwie (18–21 czerwca 1945 r.) proces polityczny przywódców Polskiego Państwa Podziemnego: gen. Leopolda Okulickiego, ostatniego dowódca AK, komendanta Sił Zbrojnych w Kraju; Jana Stanisława Jankowskiego, wicepremiera, Delegata Rządu RP na Kraj, działacza Stronnictwa Pracy; Adama Bienia, pierwszego zastępcy Delegata Rządu RP na Kraj, działacza ruchu ludowego; Stanisława Jasiukowicza, zastępcy Delegata Rządu RP na Kraj, ministra dla spraw kraju, wiceprezesa Stronnictwa Narodowego; Kazimierza Pużaka, przewodniczącego RJN, przywódcy i współtwórcy PPS-WRN; Kazimierza Bagińskiego, wiceprzewodniczącego RJN, wiceprzewodniczącego Stronnictwa Ludowego; Aleksandra Zwierzyńskiego, wiceprzewodniczącego RJN, prezesa Zarządu Głównego Stronnictwa Narodowego; kpt. Eugeniusza Czarnowskiego, członka RJN i AK, prezesa Zjednoczenia Demokratycznego; Józefa Chacińskiego, członka RJN, prezesa Stronnictwa Pracy; Stanisława Mierzwy, członka RJN, przedstawiciela Stronnictwa Ludowego; Zbigniewa Stypułkowskiego, członka RJN, przedstawiciela Stronnictwa Narodowego; Franciszka Urbańskiego, członka RJN, przedstawiciela Stronnictwa Pracy; Stanisława Michałowskiego, członka RJN, wiceprezesa Zjednoczenia Demokratycznego; Kazimierza Kobylańskiego, członka RJN, przedstawiciela Stronnictwa Narodowego; Józefa Stemler-Dąbskiego, wiceministra Departamentu Informacji Delegatury RP; Antoniego Pajdaka, PPS-WRN. W akcie oskarżenia zarzucono im: organizację podziemnych oddziałów zbrojnych Armii Krajowej na tyłach Armii Czerwonej, utworzenie podziemnej organizacji wojskowo-politycznej „NIE”, organizację działalności terrorystyczno-dywersyjnej i szpiegowskiej podziemnych oddziałów zbrojnych AK i „NIE”, odpowiedzialność za pracę nielegalnych radiostacji nadawczo-odbiorczych na tyłach Armii Czerwonej, przygotowania wystąpienia zbrojnego w bloku z Niemcami przeciwko ZSRR. W wyniku procesu trzech oskarżonych (Kobylański, Michałowski, Stemler-Dąbski) uniewinniono, pozostałych zaś skazano na kary więzienia od czterech miesięcy do 10 lat.

Przed polskimi sądami stanęli natomiast m.in.:

Witold Pilecki, rotmistrz kawalerii Wojska Polskiego, żołnierz podziemia, organizator ruchu oporu w Auschwitz-Birkenau, aresztowany 8 V 1947 r. i oskarżony o działalność wywiadowczą na rzecz rządu RP na uchodźstwie został skazany na karę śmierci przez Rejonowy Sąd Wojskowy w Warszawie w procesie tzw. grupy Witolda (3 III–15 V 1948) — wyrok wykonano w więzieniu mokotowskim na Rakowieckiej poprzez strzał w tył głowy.

Kazimierz Pużak, polski działacz socjalistyczny, przewodniczący Rady Jedności Narodowej — substytutu parlamentu Polskiego Państwa Podziemnego (od I 1944 r.), aresztowany w 1947 r. został skazany w 1948 r. w procesie przywódców PPS-WRN na 10 lat więzienia. Zmarł w więzieniu w Rawiczu 30 IV 1950 r.

Franciszek Niepokólczycki, Stanisław Mierzwa i ich współpracownicy — oskarżeni w procesie krakowskim (11 VIII–10 IX 1947), którego celem było skompromitowanie w oczach społeczeństwa dwóch ugrupowań opozycyjnych — działającego jawnie PSL oraz Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość”, pozostającej w konspiracji organizacji poakowskiej. Działaczy WiN oskarżano o działalność wywiadowczą na rzecz obcych mocarstw oraz terroryzowanie członków PPR. Członkom PSL zarzucano świadomą współpracę z nielegalnym podziemiem. Wyrok ogłoszono 10 IX 1947 r. —  osiem osób skazano na karę śmierci, osiem na długoletnie więzienie, jedną uniewinniono.
________________________________________________________________________________________________________________

<--- POWRÓT

DALEJ --->