ARCHIWUM PAŃSTWOWE W WARSZAWIE
Nakładem Domu Spotkań z Historią ukazało się drugie wydanie albumu „Budujemy nowy dom. Odbudowa Warszawy w latach 1945–1952” autorstwa Jerzego S. Majewskiego i Tomasza Markiewicza. Publikacja zawiera materiały z zasobu Archiwum Państwowego w Warszawie oraz teksty opracowane przez dyrektor Magdalenę Wiercińską i naszych specjalistów poświęcone historii Archiwum Biura Odbudowy Stolicy oraz społecznej kolekcji Archiwum Odbudowy Stolicy.
Opis wydawniczy:
Powojenna odbudowa Warszawy wymyka się jednoznacznym ocenom. W albumie „Budujemy nowy dom” pokazujemy, jak niezwykłym, skomplikowanym i pełnym sprzeczności była dziełem. Kluczową rolę w tym procesie odgrywało Biuro Odbudowy Stolicy. Dziś sposób działania BOS-u poddawany jest często ostrej krytyce. Z jednej strony podejmowano kontrowersyjne decyzje o rozbiórce XIX-wiecznych kamienic, z drugiej zaś to w jego ramach tacy zapaleńcy jak prof. Jan Zachwatowicz mogli ratować zabytkowe dzielnice miasta, co doceniono po latach. W 1980 roku na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO wpisano warszawskie Stare Miasto, a w 2011 roku na listę „Pamięć Świata” – archiwum BOS-u. W II wydaniu bogato ilustrowanego albumu przypominamy tamte heroiczne czasy, podejmując próbę wyjaśnienia okoliczności i decyzji, które legły u podstaw dzisiejszego kształtu miasta, pokazując niektóre grzechy, ale także ponadczasowe osiągniecia odbudowy. Publikacja zawiera też dwa nowe teksty, opracowane przez specjalistów z Archiwum Państwowego w Warszawie, poświęcone historii Archiwum Odbudowy Stolicy oraz Archiwum Biura Odbudowy Stolicy.
Od 4 do 22 listopada 2025 r. na Krakowskim Przedmieściu przy skwerze ks. Jana Twardowskiego będzie prezentowana wystawa plenerowa Domu Spotkań z Historią „Budujemy nowy dom. Odbudowa Warszawy 1945–1952”, w której zostały wykorzystane m.in. materiały pochodzące z zasobu Archiwum Państwowego w Warszawie. 9 listopada 2025 r. o godz. 13:00 odbędzie się zaś oprowadzanie z udziałem autorów książki, a zarazem kuratorów wystawy plenerowej.
Projekt Domu Spotkań z Historią „Budujemy Nowy Dom” jest częścią zainicjowanego i finansowanego przez Miasto Stołeczne Warszawa programu kulturalnego z okazji 80. rocznicy rozpoczęcia odbudowy stolicy. Partnerami projektu są Archiwum Państwowe w Warszawie i Teatr Wielki – Opera Narodowa.
Ukazała się publikacja Educare necesse est… — życie codzienne w dokumencie, historiografii i dydaktyce od średniowiecza do końca XX w., stanowiąca pokłosie VIII Ogólnopolskiej Konferencji Archiwistów i Historyków o tej samej nazwie, która odbyła się w Warszawie we wrześniu 2024 r. Organizatorami wydarzenia było pięć instytucji warszawskich: Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, Archiwum Państwowe w Warszawie, Wydział Historii Uniwersytetu Warszawskiego i Mazowieckie Samorządowe Centrum Doskonalenia Nauczycieli.
W publikacji znalazło się dwadzieścia dziewięć artykułów. Osiem z nich charakteryzuje źródła archiwalne powiązane z codziennością, takie jak: inwentarze mienia, kroniki szkolne, bilety komunikacyjne, źródła ikonograficzne (rysunek, plakat, obraz, film), prasa, ale też archiwa rodzinne, zwracając przy tym uwagę na ich przekaz i miejsce w życiu każdego człowieka. Autorzy kolejnych szesnastu tekstów pokazali, jak w praktyce można wykorzystać archiwalia i odtworzyć na ich podstawie obraz konkretnej rzeczywistości. I jedni, i drudzy zwrócili przy tym uwagę na możliwości wykorzystania tych materiałów w edukacji szkolnej. Ostatnie pięć artykułów odwołuje się bezpośrednio do działań edukacyjnych, prezentują one bowiem konkretne projekty zrealizowane na podstawie źródeł archiwalnych, jak np. edukacyjna gra planszowa, gra rodzinna czy gra miejska.
Zarówno konferencja, jak i publikacja, już po raz kolejny stały się dla archiwistów, nauczycieli, pracowników naukowych szkół wyższych, ale też muzealników i bibliotekarzy oraz doktorantów, a nawet studentów, okazją do spotkania i podzielenia się doświadczeniami związanymi z praktyką pracy ze źródłami historycznymi.
1 października 2025 r. Archiwum Państwowe w Warszawie i Urząd Miejski w Pułtusku wspólnie obchodzili Dzień św. Hieronima, patrona archeologów i archiwistów. W ramach odbywającego się w siedzibie pułtuskiego oddziału Archiwum wydarzenia dokonano uroczystego odsłonięcia kompozycji ceramicznych płaskorzeźb.
„Wiele dróg wydaje się ludziom sprawiedliwymi, a potem okazują się one przewrotne. I w glinianych naczynkach często ukrywa się skarb” – pisał św. Hieronim ze Strydonu w jednym ze swoich listów. Myśl patrona archeologów i archiwistów stała się inspiracją dla Kingi Przepiórkiewicz i Marka Gierlacha, twórców projektu kompozycji płaskorzeźb ceramicznych o tematyce archeologicznej i archiwistycznej. Za ich wykonanie odpowiadają uczennice Państwowego Liceum Sztuk Plastycznych im. Jana Matejki w Nowym Wiśniczu.
Uroczyste odsłonięcie kompozycji odbyło 1 października 2025 r. o godz. 12:00 w Archiwum Państwowym w Warszawie Oddziale w Pułtusku przy ul. Zaułek 22. W wydarzeniu wzięli udział m.in. burmistrz Pułtuska Beata Jóźwiak i dyrektor Archiwum Państwowego w Warszawie Magdalena Wiercińska. Ceramiczna kompozycja złożona z dwunastu elementów stanowi hołd dla wszystkich archiwistów i archeologów, którzy na przestrzeni lat badali przeszłość Pułtuska.
Pułtuskim obchodom Dnia św. Hieronima towarzyszyły wystąpienia: O św. Hieronimie słów kilka ks. dra Bartosza Leszkiewicza, pracownika Archiwum Diecezjalnego i Biblioteki Wyższego Seminarium Duchownego w Płocku, O niegdysiejszej archeologii w Pułtusku archeologa Zbigniewa Polaka, O archiwum w mieście archiwalnym kierownika Oddziału w Pułtusku Archiwum Państwowego w Warszawie Anny Szubert oraz O potrzebie miejsca zadumy współautora projektu kompozycji, archeologa i historyka sztuki Marka Gierlacha. Przybliżą one m.in. zagadnienia związane z pracą archeologów na terenie Pułtuska i okolic oraz działalnością Archiwum Państwowego w Warszawie Oddziału w Pułtusku.
Strona została opracowana w ramach projektu Polska Akademia Dostępności realizowanego przez Fundację Widzialni i Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji