Author Archives: it@warszawa.ap.gov.pl

O godzinie 5 rano, na rozkaz Komendy Miasta ogłoszono alarm dla Warszawy. Pierwsze niemieckie samoloty nadleciały nad Warszawę około godziny 9, po czym zbombardowały rejon lotniska na Okęciu oraz osiedla mieszkaniowe na Rakowcu i Kole. Ludność cywilna poniosła wówczas pierwsze straty. 3 września na rozkaz Naczelnego Wodza Minister Spraw Wojskowych gen. Tadeusz Kasprzycki wyznaczył dotychczasowego Komendanta Głównego Straży Granicznej gen. Waleriana Czumę. 6 września prezydent miasta Stefan Starzyński został mianowanym Komisarzem Cywilnym Obrony Warszawy. Po rozpoczęciu oblężenia wojska niemieckie rozpoczęły regularny ostrzał artyleryjski oraz ataki z lądu i powietrza. Jednocześnie do oblężonej Warszawy starały się przedrzeć różne polskie formacje wojskowe. W dniach 25-26 września doszło do generalnego uderzenia na Warszawę. Pomimo potężnego ostrzału artyleryjskiego oraz ataków lotnictwa niemieckiego, obrona Warszawy wciąż trwała, choć zniszczeniom uległy m.in. elektrownia, gazownia miejska oraz stacja filtrów, a dziesiątki kamienic zostało doszczętnie zburzonych. Zniszczenie miasta, tragiczne położenie ludności cywilnej, brak wody i żywności, przepełnienie szpitali i budynków publicznych rannymi sprawiło, że gen. Juliusz Rómmel w porozumieniu z Komitetem Obywatelskim powziął decyzję o wszczęciu pertraktacji kapitulacyjnych.  W wyniku długotrwałej obrony zginęły tysiące osób cywilnych i żołnierzy. Zniszczeniu uległo ok. 12 % zabudowy, w tym wiele budynków zabytkowych. Straty materialne przekroczyły 3 mld przedwojennych zł. Ostatecznie 28 września o godzinie 13.00 podpisany został honorowy akt kapitulacji Warszawy, a 1 października wkroczyły do Stolicy pierwsze oddziały wroga, po czym rozpoczął się ciężki, pięcioletni okres okupacji…

Zdjęcia ze zniszczeń Warszawy po kampanii wrześniowej pochodzą z zespołu nr 72/3187/0 Zbiór Angeliki i Axela Diekmannów. Jesień 1939 w fotografii

Galeria

---

Wydarzenia to poprzedzone było lawiną strajków spowodowaną rządowa podwyżką cen niektórych przetworów mięsnych, które władze PRL wprowadziły 1 lipca 1980 r. W pierwszej kolejności strajki ogarnęły całą Lubelszczyznę, następnie stocznię w Gdańsku. Żądano przywrócenia do pracy Anny Walentynowicz i Lecha Wałęsy, upamiętnienie poległych w Grudniu ’70 stoczniowców oraz podwyżkę płac.  Strajk stoczni wsparły wkrótce inne zakłady Trójmiasta, które przyłączały się do protestu. Z 16 na 17 sierpnia powołano Międzyzakładowy Komitet Strajkowy, który ogłosił listę 21 postulatów. W protest zaangażowali przedstawiciele ugrupowań opozycyjnych oraz artyści, którzy wspierali robotników swoimi koncertami. Protestujący otrzymali również duże wsparcie ze strony Kościoła. 19 sierpnia kolejny MKS został utworzony na terenie Stoczni im. Warskiego w Szczecinie, a na jej czele stanął Marian Jurczyk. Władze nie będąc w stanie zapobiec rozprzestrzenianiu się protestu wyraziły gotowość zaakceptowania większości żądań protestujących.  Jednocześnie kolejne strajki wybuchały w zakładach w całym kraju m.in. Hucie im. Lenina oraz Zakładach im. Cegielskiego w Poznaniu. W rezultacie 30 sierpnia w Szczecinie podpisano porozumienie zawierające obietnicę powołania nowych związków, a 31 sierpnia Lech Wałęsa, jako przewodniczący MKS w Gdańsku, podpisał porozumienie z władzami. Wydarzenia te doprowadziły m.in. do upadku ekipy Edwarda Gierka oraz zapoczątkowały narodziny „Solidarności”.

W zasobie Archiwum Państwowego w Warszawie Oddziale w Łowiczu przechowywany jest zbiór Wiesława J. Wysockiego (zespół nr 75/375/0), zawierajacy cenne archiwalia dokumentujące wydarzenia Sierpnia ’80.

Link do wystawy online: https://warszawa.ap.gov.pl/droga_do_solidarnosci/solidarnosc.html

Galeria

---

Wystawa ta powstała dzięki zaangażowaniu archiwów państwowych w ramach obchodzonego Roku Rzeki Wisły, którego idea znalazła odzwierciedlenie w uchwale Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej. Dzięki bogatym zbiorom archiwów państwowych zostaną zaprezentowane dzieje rzeki Wisły od XIII w., przez czasy Rzeczypospolitej szlacheckiej, okres rozbiorów, dwudziestolecia międzywojennego aż po czasy współczesne. Wyselekcjonowane dokumenty i zdjęcia ukażą znaczenie Wisły w rozwoju gospodarczym ośrodków miejskich, żegludze i handlu oraz przedstawią jej walory przyrodnicze i rekreacyjne.

Wystawa wraz z katalogiem została sfinansowana ze środków Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych oraz przygotowana przez Archiwum Państwowego w Gdańsku we współpracy z m.in. Archiwum Państwowym w Warszawie. Do tego celu wykorzystano wiele cennych archiwaliów przechowywanych w naszym zasobie, w tym: map, planów, panoram miasta, dokumentacji aktowej, wycinków z gazet z przełomu XIX i XX w. oraz zdjęć.

Wystawa ma charakter ogólnopolski, jej otwarcie miało miejsce 21 czerwca w Gdańsku. Składa się z 40 plansz o wymiarach 100 x 150 cm w układzie pionowym, umocowanych na 20 zewnętrznych stelażach ekspozycyjnych o podstawach betonowych. Wystawie towarzyszy katalog zawierający ponad 230 skanów materiałów archiwalnych. Uzupełniają go krótkie informacje źródłowe do dziejów Wisły w zasobach archiwów państwowych uczestniczących w tym przedsięwzięciu. Zarówno wystawa jak i katalog jest w wersji dwujęzycznej: polskiej i angielskiej.

Galeria

---