Część II
Dla uczczenia bohaterów powstania w Łowiczu w okresie międzywojennym
Pamięć o powstańcach i wydarzeniach z lat 1863-1864 była w Łowiczu zawsze obecna. Jeszcze w przededniu odzyskania przez Polskę niepodległości zorganizowano wielką manifestację przy mogile, w której spoczywały wcześniej zwłoki straconych przez Rosjan w marcu 1863 r. Wincentego Bunszusa i Adolfa Szoppego. 21 stycznia 1917 r. - przy udziale kombatantów powstania, młodzieży, strażaków, przedstawicieli cechów i innych stowarzyszeń łowickich - postawiono w miejscu mogiły drewniany krzyż, który poświęcił ks. Maksymilian Cichocki. Po przemówieniach tłum odśpiewał Rotę, a oddział legionistów oddał trzykrotnie salwę honorową.
W 1932 r. drewniany krzyż przy ulicy Powstańców zastąpiono pomnikiem-kapliczką z żelaznym krzyżem, który stanął na wydzielonej części boiska sportowego 10 pp. Poświęcenie pomnika było prologiem obchodów 70. rocznicy powstania, które odbywały się pod patronatem starosty łowickiego Kazimierza Wiąckowskiego. 22 stycznia 1933 r., po porannych nabożeństwach w kościołach, mieszkańcy miasta przemaszerowali na Nowy Rynek, gdzie został odsłonięty pomnik i tablica z napisem: "Miejsce stracenia Powstańców 1863 - Ku uczczeniu pamięci straconych z rąk zbirów moskiewskich kamień ten w 70-tą rocznicę powstania kładzie społeczeństwo łowickie". W sali kina wojskowego zorganizowano akademię dla mieszkańców miasta. Podobne uroczystości odbywały się również w szkołach całego powiatu łowickiego.
W prasie łowickiej pojawiły się też pierwsze artykuły o tematyce powstańczej. Ich autorem był Jan Wegner, uczestnik seminarium doktoranckiego prof. Wacława Tokarza na Uniwersytecie Warszawskim. W artykule pt. Łowicki gmach gimnazjalny 1863/1864, zamieszczonym w "Życiu Gromadzkim", wspominał on o zachowanym w zbiorach W. Tarczyńskiego liście ks. Franciszka Marcinkowskiego z 25 marca 1864 r. do Naczelnika Wojennego Powiatu Łowickiego, zawierającym prośbę o zgodę na udział we mszy św., celebrowanej w kaplicy św. Karola Boromeusza, powstańców więzionych w gmachu pomisjonarskim.
Pamiętano również w Łowickiem o żyjących jeszcze uczestnikach Powstania. Na polecenie władz były sporządzane wykazy mieszkających na terenie powiatu i miasta weteranów. Otrzymywali oni zaświadczenia upoważniające do uzyskania emerytury wojskowej, a następnie przyznania stopni oficerskich. Ostatnim żyjącym weteranem powstania w Łowickiem był urodzony w 1844 r. we wsi Parma ppor. Walenty Grobelnicki. Brał on udział w bitwie pod Wolą Cyrusową i Poddębicami, podczas której został raniony w nogę. Schwytany przez Moskali, został skazany na trzy lata katorgi. Zmarł w 1942 r. Był odznaczony m.in. Krzyżem 70-lecia Powstania Styczniowego i Orderem Polonia Restituta.
