Komitety Obywatelskie powstały po wybuchu 28 lipca 1914 r. I wojny światowej. Komitety gubernialne, powiatowe, miejskie i gminne tworzyły się na zasadzie powołania władz administracyjnych w celu niesienia pomocy ludności dotkniętej bezpośrednio lub pośrednio klęskami wojny. Podlegały kierownictwu Centralnego Komitetu Obywatelskiego przy Generał Gubernatorze Warszawskim.

Skład Komitetów Obywatelskich gubernialnych i miejskich zatwierdzał Gubernator, skład Komitetów powiatowych Gubernator za rekomendacją naczelnika powiatu.

Organizowaniem komitetów gubernialnych zajmowały się osoby upoważnione przez Centralny Komitet Obywatelski, zaś organizację komitetów gminnych powierzono osobom upoważnionym przez C.K.O. lub powiatowy Komitet Obywatelski.

Działalność Komitetów gminnych obejmowała obszar gminy i pozostawała w ścisłej łączności oraz pod nadzorem Komitetów powiatowych.

Wszystkie Komitety gminne, gubernialne i powiatowe tworzyły łączną organizację z Centralnym Komitetem Obywatelskim. Zobowiązane były do zawiadamiania o powstaniu nowego komitetu, o jego składzie, zmianach, jakie w składzie zachodziły oraz do składania miesięcznych sprawozdań z działalności i stosowania się do wydawanych przez C.K.O. instrukcji.

Komitet gminny wybierany był na zebraniu zwołanym przez delegata Komitetu powiatowego, który powoływał sekretarza i wyjaśniał zadania Komitetu gminnego. Składał się on z 3 do 6 osób. na pierwszym posiedzeniu wybierano prezesa, zastępcę prezesa i skarbnika.

Przedstawiamy wybrane dokumenty zgromadzone w zasobie Archiwum Państwowego w Warszawie Oddział w Otwocku,  obrazujące działalność Komitetów Obywatelskich.



Komitet Obywatelski w Rykach sygn. 1 (str. 64-65)


Komitet Obywatelski w Rykach sygn.1 (str. 66-67)


Członkowie Komitetu Obywatelskiego w Żelechowie – grudzień 1914 rok. 

Siedzą od lewej: Czajkowska, Antoni Michałowski, ks. Karol Żebrowski, Maria Dmowska, Adamczewska.

Stoją: Ignacy Laszek, Halina Michałowska, Władysław Opala



Komitet Obywatelski w Rykach sygn. 1 (str. 38-39)


Komitet Obywatelski w Rykach sygn. 2 (str. 116-117)


Komitet Obywatelski w Rykach sygn. 2 (str. 77)


Komitet Obywatelski w Rykach sygn. 4 (str. 7)


Komitet Obywatelski w Rykach sygn. 1 (str. 3-4)


Komitet Obywatelski w Rykach sygn. 1 (str. 5-6)



Finansowanie działalności z Komitetu Wielkiej Księżnej Tatiany Nikołajewnej Romanowej.


Komitet Obywatelski w Rykach sygn. 1 (str. 9)


Komitet Obywatelski w Rykach sygn. 1 (str. 77-78)


Tatiana Nikołajewna Romanow  i Olga Nikołajewna  Romanow z pacjentami około 1915 r.

Źródło: Album rodziny Romanov 3, strona 42, zdjęcie 2 ze zbiorów Beinecke Library zamieszczone w Wikipedii.


Księżna Tatiana Nikołajewna Romanow

Źródło: Album rodziny Romanowów 3, str. 29 zdjęcie 3 Pochodzi ze zbiorów Beinecke Library zamieszczone w Wikipedii.


Komitet Obywatelski w Rykach sygn. 5 (str. 1-2)


Komitet Obywatelski w Rykach sygn. 5 (str. 4)


Komitet Obywatelski w Rykach sygn. 5 (str. 31)




Komitet Obywatelski w Rykach sygn. 6 (str. 14)


Komitet Obywatelski w Rykach sygn. 6 (str. 17-18)


Komitet Obywatelski w Rykach sygn. 10 (str. 8-9)


Komitet Obywatelski w Rykach sygn. 10 (str. 10-11)


Komitet Obywatelski w Rykach sygn. 10 (str. 3)


Komitet Obywatelski w Rykach sygn. 15 (str. 2)


Komitet Obywatelski w Rykach sygn. 15 (str. 4)


Komitet Obywatelski w Rykach sygn.9 (str. 1-2)


Komitet Obywatelski w Rykach sygn. 8 (str. 13)


Komitet Obywatelski w Rykach sygn. 8 (str. 10-11)


Komitet Obywatelski w Rykach sygn. 13 (str. 4-5)


Komitet Obywatelski w Rykach sygn. 13 (str. 8-9)


Komitet Obywatelski w Rykach sygn. 13 (str. 10)


Komitet Obywatelski w Rykach sygn. 11 (str. 16)


Komitet Obywatelski w Rykach sygn. 11 (str. 22)


Komitet Obywatelski w Rykach sygn. 11 (str. 62)


Komitet Obywatelski w Rykach sygn. 11 (str. 23)


Komitet Obywatelski w Rykach sygn. 11 (str. 38)


Komitet Obywatelski w Rykach sygn. 11 (str. 41-42)




Personel szpitala żelechowskiego w 1914 roku.

Źródło: http://www.facebook.com/Dawny.Zelechow



Szpital dla rannych żołnierzy urządzony przez doktora Antoniego Michałowskiego w budynku Towarzystwa Pożyczkowo-Oszczędnościowego. Szpital działał od 11 października do 18 listopada 1914 r.

Źródło: http://www.facebook.com/Dawny.Zelechow



Instrukcja "Jak się ustrzedz chorób zakaźnych", Warszawa, styczeń 1915 r.

Komitet Obywatelski w Rykach sygn. 1 (str. 13)


Wyposażenie szpitala.

Komitet Obywatelski w Rykach, sygn. 3 (str. 21-22)


Wyposażenie szpitala.

Komitet Obywatelski w Rykach, sygn. 3 (str. 23-24)


Prośba o pomoc w wyposażeniu szpitala.

Komitet Obywatelski w Rykach, sygn. 3 (str. 28-29)

Odpowiedź na prośbę o pomoc w wyposażeniu szpitala.

Komitet Obywatelski w Rykach, sygn. 3 (str. 33)


Komitet Obywatelski w Rykach, sygn. 3 (str. 41)


Komitet Obywatelski w Rykach, sygn. 3 (str. 83-84)


Komitet Obywatelski w Rykach, sygn. 3 (str. 85)




Komitet Obywatelski w Rykach sygn. 12 (str. 12-13)


Komitet Obywatelski w Rykach sygn. 12 (str. 14)


Komitet Obywatelski w Rykach sygn. 12 (str. 10)


Komitet Obywatelski w Rykach sygn.12 (str. 8)


Komitet Obywatelski w Rykach sygn. 14 (str. 31)


Komitet Obywatelski w Rykach sygn. 14 (str. 13)


Piszczatowski sala zabaw dla dzieci.

Źródło: www.fototapeta.art.pl (zaczerpnięte z „Animacja Życia Publicznego”)




Komitet Obywatelski w Rykach, sygn. 1 (str. 59)


Po zajęciu ziem Królestwa Polskiego przez Niemców,  decyzją Generał - Gubernatora Warszawskiego z dnia 15 września 1915 r. 
Komitety Obywatelskie zostały rozwiązane.

Granice okupacji niemieckiej i austriackiej oraz Ober-Ostu w latach 1915 - 1918

Źródło: Atlas historyczny dla liceum, wyd. PWN, Wikipedia

Autorzy wystawy: Magdalena Bart, Teresa Walczak


APW (c)2014