Naczelna Dyrekcja Archiwów Państwowych, Archiwum Państwowe m.st. Warszawy, Narodowe Centrum Kultury i Stołeczna Estrada zapraszają na uroczyste otwarcie wystawy zorganizowanej w 90. rocznicę bitwy warszawskiej pt. „I Warszawa nie zawiodła”, które odbędzie się 12 sierpnia o godz. 14.00 w Galerii Plenerowej na Krakowskim Przedmieściu, róg ul. Traugutta.

O wystawie

Po odzyskaniu niepodległości w listopadzie 1918 r. Polska musiała stawić czoła wielkiemu wyzwaniu, jakim była obrona suwerennego bytu i walka o granice. Największym zagrożeniem była dla Polski Rosja Sowiecka. Wojna polsko-rosyjska 1919-1920 miała nie tylko rozstrzygnąć sprawę naszej granicy wschodniej, ale też zdecydować o tym, czy rewolucja bolszewicka ogarnie Europę, czy też nie. Polska, uważana przez państwa Ententy za państwo słabe, w walce z Rosją Sowiecką pozostała osamotniona, uzyskując skromną pomoc militarną jedynie ze strony Francji.

Decydująca bitwa rozegrała się w sierpniu 1920 r. na przedpolu Warszawy.

Wystawa „I Warszawa nie zawiodła” poświęcona jest przede wszystkim tej bitwie oraz roli Warszawy w zmaganiach wojsk polskich z Armią Czerwoną.

W ciężkich i dramatycznych dniach decydującej o losach Polski bitwy, stolica Polski dokonała wielkiego wysiłku, wspierając walczących w obronie ojczyzny żołnierzy. Warszawa zmobilizowała prawie ¼ ogółu ochotników, w znacznej mierze uczniów i harcerzy. Stała się nie tylko oparciem dla władz centralnych, w tym rządu ocalenia narodowego, Rady Obrony Państwa, ale też głównym ośrodkiem formowania oddziałów Armii Ochotniczej. Samorząd miejski wraz z prawie czterema tysiącami wolontariuszy zorganizował Straż Obywatelską, która dbała o zabezpieczenie obiektów publicznych, w tym strategicznych. Liczne organizacje i stowarzyszenia działały na rzecz wojska (opieka nad rannymi w szpitalach, zbiórki żywności i odzieży dla żołnierzy) oraz uchodźców, którzy zdołali schronić się w mieście przed nadciągającym wrogiem.

"Warszawa swoją postawą, spokojem i wiarą ułatwiła żołnierzowi zadanie i pomogła w zwycięstwie. Bowiem walka o Warszawę, walka o miasto – była rzeczą najtrudniejszą, gdyż o zwycięstwie stanowiło tu zachowanie się obywateli. I Warszawa nie zawiodła” - mówił Józef Piłsudski w „Kurierze Porannym” z 23 maja 1921 r.

Twórcy wystawy wykorzystali różnorodne materiały archiwalne, w tym fotografie dowódców, jak i żołnierzy-ochotników, fotografie grupowe pododdziałów, fotografie z frontu, obwieszczenia, odezwy, plakaty propagandowe (zarówno polskie, jak i rosyjskie), mapy poszczególnych bitew i ukazujące sytuację na froncie pod Warszawą. Znaczna część fotografii i dokumentów ukazuje sytuację w stolicy w lipcu i sierpniu 1920 r. (prowadzenie zaciągu ochotników, opieka nad rannymi, obóz dla uchodźców na Powązkach i in.), szkolenie ochotników, wymarsz oddziałów na front.

Prezentowane na wystawie materiały w znacznej części są publikowane po raz pierwszy. Stanowią one efekt odpowiedzi mieszkańców stolicy i kilku innych miast na apel ogłoszony przez Archiwum Państwowe m.st. Warszawy. Dzięki ofiarodawcom widzowie będą mogli zobaczyć twarze mało znanych ochotników, unikatowe dokumenty związane z obroną Warszawy, a także zapoznać się z fragmentami niepublikowanych wcześniej dzienników i wspomnień, co przybliży nie tylko przebieg walk, ale także stan ducha żołnierzy (częstokroć słabo wyszkolonych, jednak bohatersko walczących), którym przyszło zmagać się z Armią Czerwoną na pierwszej linii frontu – o Radzymin, pod Ossowem, w kierunku
na Wyszków.

Materiały na wystawę zostały udostępnione przez Narodowe Archiwum Cyfrowe, Archiwum Państwowe m.st. Warszawy, Archiwum Państwowe w Krakowie, Archiwum Państwowe w Łodzi, Instytut Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku (za pośrednictwem Narodowego Centrum Kultury), Muzeum Wojska Polskiego, Muzeum Niepodległości, Centralne Archiwum Wojskowe, Oficynę Wydawniczą RYTM oraz osoby prywatne.

Wystawa została zorganizowana w 90. rocznicę bitwy warszawskiej przez Naczelną Dyrekcję Archiwów Państwowych, Archiwum Państwowe m.st. Warszawy, Narodowe Centrum Kultury i Stołeczną Estradę.

Scenariusz: dr Andrzej Stawarz
Konsultacje naukowe: prof. dr hab. Janusz Odziemkowski
Oprawa graficzna wystawy i katalogu: firma MASZ

Ekspozycja jest w języku polskim i angielskim, będzie czynna do 25 sierpnia.

Wstęp wolny. Zapraszamy!

Już teraz obejrzyj wystawę on-line

Zapraszamy do obejrzenia ekspozycji on-line pamiątek przekazanych nam przez mieszkańców Warszawy i Mazowsza w 90. rocznicę bitwy warszawskiej. Kliknij tutaj

Zapraszamy do zapoznania się ze "Spacerownikiem" wydarzeń obchodów 90. rocznicy bitwy warszawskiej wydanym przez Urząd do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych: Kliknij, aby otworzyć plik


Członkowie Generalnego Inspektoratu Armii Ochotniczej z gen. Józefem Hallerem, 1920 r., ze zbiorów NAC.	Dokument informujący o pełnieniu służby przez Józefa Dzikowskiego w szeregach Straży Obywatelskiej m.st. Warszawy – 1920 r., przekazany APW przez panią Ewę Kacperską.


Zdjęcie uczestników bitwy warszawskiej - rekonwalescentów szpitala na Grochowie - przekazane APW przez pana Janusza Komorowskiego, syna uczestnika bitwy - Franciszka Komorowskiego.	"Warszawo. Do broni!", rys. W. Skoczylas.	Tadeusz Pinkosz i Władysław Wróbel - żołnierze 231 ochotniczego pułku piechoty ok. 1920 r., zdjęcie przekazane APW przez pana Leszka Pinkosza.

Fotorelacja z wystawy


Wystawa "I Warszawa nie zawiodła".


Na zdjęciu od lewej autor wystawy dr Andrzej Stawarz, zastępca Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych dr Barbara Berska, dyrektor Narodowego Centrum Kultury, Krzysztof Dudek - organizatorzy ekpozycji.	Dyrektor Archiwum Państwowego m.st. Warszawy, Ryszard Wojtkowski.	Min. Jan Stanisław Ciechanowski, kierownik Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych i pan Janusz Komorowski.


Otwarcie wystawy "I Warszawa nie zawiodła".	Wystawa "I Warszawa nie zawiodła".	Wystawa "I Warszawa nie zawiodła" w Galerii Plenerowej Stołecznej Estrady na Krakowskim Przedmieściu.